Aflevering 212 Ana Mendieta: Kan het geen hond iets schelen?

Ana Mendieta maakte volgens Artforum haar People Looking at Blood, Moffit (1973, zie aflevering 211) twee maanden na de verkrachting en moord van een medestudent aan de Universiteit van Iowa. De bloederige massa op de stoep voor deur naar het appartementencomplex van Mendieta gaat over geweld, maar niet het geweld van het grote geheel, zoals de Cubaanse revolutie die zo’n grote rol in haar eigen leven speelt. Het gaat over het geweld binnen de grenzen van het dagelijks leven.

Mendieta ondernam deze actie dus in de nasleep van de schokkende gebeurtenis op de campus. Ze wil blijkbaar blijven ‘schreeuwen’ over dit geweld tegen vrouwen, het onrecht van de criminele daad, maar ook de neiging het geweld tegen vrouwen zo diep mogelijk te verstoppen.

Artforum: ‘Als een vrouw wordt vermoord en niemand staat erbij stil, doet het er dan nog steeds toe? Mendieta benadrukt dat huiselijke vormen van geweld wél waarneembaar zijn – als er maar iemand bereid is te kijken.’

Het gedrag van de voorbijgangers – kijken en snel doorlopen – is iets dat je in de hele gemeenschap terugziet. Er is een algeheel tekortschieten in het erkennen en aanpakken van het lijden van degenen die onzichtbaar zijn gemaakt door hun anders-zijn.

Volgens Artforum is People Looking at Blood, Moffiteen belangrijk werk in Mendieta’s oeuvre: ‘Het bevat motieven die essentieel blijven voor het werk van de kunstenaar:

onderzoek naar gendergerelateerd geweld;
waarneming (perceptie) van onzichtbare verschillen;
‘aanwezigheid’ van ontbrekende lichamen;
creëren van kunst buiten traditionele locaties;
gebruik van film en fotografie om de impressies te documenteren van ontmoetingen tussen lichaam en wereld.’

Volgens Barbara Hess bleef Mendieta door gebruik te maken van haar lichaam en organisch materiaal, zoals bloed, op kritische afstand van de conceptuele kunst uit de jaren zeventig, waarvan ze vond dat deze door mannen werd gedomineerd en ‘buitengewoon gladjes’ was (Vrouw|en Kunst, 2002, p.347, zie Bronnen). En Stephanie Rosenthal schrijft in Feminist Avant-garde: Art of the 1970s (2016, p.341, zie Bronnen) dat de bloederige werken Ana Mendieta een soort buitenstaander maakte in de klas (het intermediaprogramma) van Hans Breder (zie aflevering 205), omdat zij de enige student was die niet op de gebruikelijke manier conceptuele kunst maakte en bovendien ook nog de enige vrouw was.

‘Ik snapte het gewoon helemaal’, citeert Rosenthal Ana Mendieta, ‘omdat ik met bloed en met mijn lichaam werkte. De mannen gingen helemaal op in conceptuele kunst en deden dingen die erg clean waren.’

In 1973 maakt ze ook Sweating Blood, waarbij bloed van haar voorhoofd over haar gezicht loopt. Ze heeft haar ogen gesloten, waardoor het gezicht enigszins als een masker aandoet, of lijkt op een boeddha in diepe meditatie. In het filmpje bij aflevering 204 is hiervan bewegend beeld te zien. Wel goed kijken, want het druipende bloed is niet heel duidelijk zichtbaar. In groot contrast met dit bloederige zelfportret is haar zelfportret met bloemen, óók in 1973 gemaakt. Of eigenlijk is het een performance, gehouden in de intermedia studio in Iowa. Mendieta transformeert haar kenmerken door een voor een witte bloemen rondom haar hoofd en voor haar gezicht te schikken. Ze wordt letterlijk een bos bloemen en verdwijnt zelf tussen de bloemblaadjes en stelen.

Hoewel dit veel lieflijker aandoet dan de bloederige werken, is het onderliggende thema steeds weer: transformatie, op wat voor manier dan ook.

Bronnen:

Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, edited by Beatrice Merz and Olga Gambari.
Feminist Avant-garde: Art of the 1970s : the Sammlung Verbund Collection, Vienna, 2016, Gabriele Schor, Prestel Verlag, p.341-345.
Linda Montano, An Interview with Ana Mendieta, Sulfur 8, no.1, Spring 1988. In:Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, p.200-207. (Het interview is gehouden toen Mendieta in Rome was, zo blijkt uit het gesprek zelf. De precieze datering heb ik ondanks veel gezoek niet kunnen achterhalen, maar in 1983 kreeg ze de Rome Prijs van de Amerikaanse Academie in Rome. Haar nicht Raquel Cecilia Mendieta vertelt in een van de filmpjes (zie hieronder) dat ze de laatste paar jaar van haar leven in Rome was, dus de periodisering moet 1983-1985 zijn.)
Olga Viso, Unseen Mendieta. The Unpublished Works of Ana Mendieta, 2008, Prestel.
Vrouw|en Kunst, 2002, Taschen, p.342-347.
WACK! art and the feminist revolution, 2007, Mitt Press, London, edited by Lisa Gabrielle Mark, p.265-266.