In aflevering 96 schreef ik dat Marina Abramović ontkent dat ze feminist is en dat ik dat inderdaad niet uit haar werk vind spreken. Vervolgens begon de zoektocht naar wat een feministische kunstenaar dan precies is, wanneer je dat bent. En kijk, bij het bespreken van de inleiding van Marlite Halbertsma in de tentoonstellingscatalogus feministische kunst internationaal (1978, p.5-18) kwam ik dat zomaar tegen (zie aflevering 104).
Er is natuurlijk nog veel meer geschreven over het hoe en wat en waarom en het wel/niet bestaan van feministische kunst, maar ik begin graag bij het begin en dat was rond de tijd van die tentoonstelling in 1978. In Amerika was het nadenken over feministische kunst iets eerder begonnen, maar verliep niet heel anders. Dus houd ik het om te beginnen bij het artikel van Marlite Halbertsma in die tentoonstellingscatalogus. Ik vind het wel exemplarisch voor het nadenken over feministische kunst indertijd.
Volgens Halbertsma is feministische kunst het vorm geven aan het feministisch bewustzijn én het uitdragen van een feministisch bewustzijn. Maar, zo schrijft ze, ‘feministische kunst is geen formele omzetting van de feministische ideologie. Feministische kunst kan met de specifieke middelen van de beeldende kunst emoties en overwegingen tonen die zich niet zonder meer laten vertalen in een politieke slogan of een emancipatorisch geschrift. Feministische kunst kan ideeën en standpunten formuleren, maar ook nuances en twijfels.’
Halbertsma is van mening dat feministische kunst geëngageerde kunst is, kunst met een boodschap. Ze beseft dat sommige kunstliefhebbers dit vaak als onartistiek beschouwen. Deze mensen vinden dat een verhaal, thema en/of herkenbare inhoud afbreuk doet aan de waarde van een kunstwerk, omdat zij hechten aan het idee dat een kunstwerk vooral formele kwaliteiten moet hebben (zoals in de artistieke traditie, zie aflevering 29, daar vind je iets over formele kwaliteiten).
Halbertsma beseft ook dat geëngageerde kunst nogal eens wordt verbonden met ‘sociaalrealisme’, wat dan weer gekoppeld wordt aan ideologieën die minder wenselijk zijn, bijvoorbeeld totalitaire bewegingen als het Stalinisme en Nazisme. Maar ze maakt bezwaar tegen het idee dat de ontwikkeling van de westerse kunstgeschiedenis naar abstracte kunst dé hoogste vervolmaking van een langdurig en wetmatig verlopend proces is. Het is net zo goed slechts één fase en één mogelijkheid, schrijft ze.
En zo is het! Zeg ik dan. En er is meer!
