Afbeelding gevonden op de site Georgia O’Keeffe.
Hoe komt het dat vrouwen een bepaalde beeldtaal veel meer inzetten dan mannen (zie aflevering 140)?
Tja, dat weet Lucy Lippard ook niet. In haar boek From the center, feminist essays on women’s art (Dutton, New York, 1976, p.69-73) schrijft ze: ‘Artistieke motivatie en beeldtaal zijn zelden onderzocht door mensen die zowel de esthetische en kunsthistorische bronnen als de psychologische begrepen.’ Ze heeft gelijk. Ik weet niet of inmiddels wel dergelijk onderzoek is gedaan. Als iemand tips heeft, houd ik me aanbevolen!
Lippard merkt op dat er veel geschreven is over de gewaarwording van hedendaagse kunst vanuit een aantal gezichtspunten: de retinale kunst (gericht op het visuele, als tegenhanger van conceptuele kunst, zie ook aflevering 43 kunst ≠ object); filosofische standpunten; en de Gestaltpsychologie. Alleen is daarbij volgens haar het meest belangrijke element in kijken naar kunst genegeerd.
Wat is dat belangrijkste element dan?
Hoe de argeloze kijker, die niet bezig is met ‘kunstwaardering’, naar kunst kijkt en de invloed van haar individuele ervaringen, fantasieën en associaties als deze samensmelten, of niet, met die van de kunstenaar. Dit element is belangrijk, denk ik, als ik Lippard goed begrijp, omdat in een door mannen gedomineerde kunstwereld de kijker steeds hetzelfde voorgeschoteld krijgt. Of, nauwkeurige geformuleerd, dat de kijker alleen geconfronteerd wordt met de mannelijke manier van werken, de mannenbeeldtaal.
Neem bijvoorbeeld seksualiteit in de kunst. Ten eerste hebben mannen en vrouwen niet dezelfde erotische ervaringen, dus zullen zij daaraan in hun werk op verschillende manieren (of helemaal niet) uitdrukking geven. Ten tweede is er, in vergelijking met mannen, over vrouwelijke seksualiteit in kunst veel minder bekend. Hierbij speelt de eeuwenlange ontkende en onderdrukte vrouwelijke seksualiteit een belangrijke rol, om niet te spreken van de dominerende mannelijke blik op vrouwen in kunstwerken. Ten derde is, volgens Lippard, seksuele beeldtaal in kunst door vrouwen veelal onbewust in hun werk terechtgekomen. Dat lijkt mij logisch, want als je iets maar lang genoeg onderdrukt, verdwijnt het vanzelf uit je bewuste weten.
Een voorbeeld hiervan is de uitspraak van Georgia O’Keeffe: ‘Eroticisme! Dat is iets dat mensen zelf in de schilderijen stoppen. Zij hebben dingen gevonden waaraan ik totaal niet gedacht heb. Dat betekent niet dat ze er niet waren, maar ik was hogelijk verbaasd over de dingen die zij zeiden.’
Hogelijk verwarrend allemaal. Hoe moet je dan als (argeloze) kijker het erotische/seksuele gebied van identificatie te ontwaren in een kunstwerk van een vrouw?
