Foto gevonden bij Tanya Leighton .De waarde van het zoeken naar een feministisch essentialisme is bewezen door de vrouwen in de jaren 1960/70 (zie afleveringen 139-147). Toch werd ook al snel duidelijk dat dit essentialisme niet moest leiden tot een onveranderlijke vrouwelijke esthetica, want dat zou een nieuwe kooi betekenen waarin ‘vrouwelijk’ nooit los komt van wat ‘mannelijk’ wordt gevonden.
‘Het zoeken naar en het tonen van de essentiële kenmerken van vrouwelijk vormgeving bieden wel een algemene kritiek op het mannelijk denken in de maatschappij en de kunst. Het feministisch essentialisme geeft echter geen concreet beeld van de noden en problemen van vrouwen op dit moment en kan ook niet weergeven dat emancipatie en feminisme veranderingsprocessen zijn. Het positieve van deze richting is echter, dat er duidelijk gezocht wordt naar een alternatief voor ‘mannenkunst’ en dat er een soort vormgeving wordt hergewaardeerd, die een onlosmakelijk deel van onze dagelijkse omgeving is.’ Zo schrijft Marlite Halbertsma in Feministische kunst internationaal (1978, p.12).
Naast het feministisch essentialisme ontstond het overduidelijke feministisch realisme. Het gaat daarbij vooral om de – ook voor het grote publiek overbekende – aanval op traditionele rolpatronen, de positie van de vrouw in de samenleving en de identificatie met andere vrouwen.
In de realistische beeldtaal was het, in tegenstelling tot het essentialisme, mogelijk om specifieke situaties en problemen van de vrouw concreet uit te beelden. De middelen die hierbij werden gebruikt besloegen een breed gebied, van fotografisch realisme tot figuratief expressionisme.
Foto’s kunnen natuurlijk zeer duidelijk een deel van de vrouwelijke realiteit belichten. Als toeschouwer is er geen ontkomen aan, het is vastgelegd op camera, zó is het en niet anders. Marianne Wex (1937) heeft bijvoorbeeld de lichaamstaal van zittende mannen en vrouwen gefotografeerd: ‘Weibliche’ und ‘männliche’ Körpersprache, 1977 (zie afbeelding bij deze aflevering).
Een meer expressieve, bijna agressieve feministisch realistische benadering van kunstenaars (v) ‘onderstreept het schrijnende karakter van hun onderwerpen en hun engagement daarmee’ (Halbertsma, Feministische kunst internationaal, 1978, p.13). Als voorbeelden noemt Halbertsma Nancy Spero (1926-2009) en Miriam Cahn (1949).
Beide kunstenaars zal ik in de volgende aflevering wat nader bespreken.
