Feuilleton Abramovic - PhD

Aflevering 150 Feministisch realisme: Miriam Cahn

Foto: Susan Hol, 2019, van eigen exemplaar catalogus feministische kunst internationaal, p.66. Kunstwerk van Miriam Cahn in boek met tekeningen, Haags Gemeentemuseum.

Dat ik twijfel of er sprake is van kunst of creatieve therapie (zie aflevering 149) is op zich niet zo raar. Immers, de creatieve therapie is ontstaan doordat psychotherapeuten de kunsten hun therapiepraktijken binnen haalden, en doordat kunstenaars de therapeutisch kracht van schilderen en beeldhouwen ontdekten.

De tijd dat creatieve therapie ontstond en groeide was in diezelfde jaren 1950/60/70 waarin het feminisme opnieuw opbloeide. Toeval? Ik dacht het niet. Er kwam simpelweg steeds meer ruimte en aandacht voor de innerlijke roerselen van mensen.

Miriam Cahn (1949) liet zich, net als een cliënt creatieve therapie, inspireren door wat er bij haar van binnen speelt. Het verschil met de cliënt is dat kunstenaar Cahn vanuit dat innerlijk de connectie met de maatschappij buiten haar legt. Een ander verschil is dat de kunstenaar werkt met een publiek voor ogen, terwijl de cliënt vooral werkt aan haar of zijn persoonlijke herstel van een mentale aandoening (depressie, somberheid, rouw/verliesverwerking) en op zoek is naar bijvoorbeeld minder destructief gedrag en meer energie, geluk, gezondheid, plezier en inzicht.

Op de tentoonstelling Feministische kunst internationaal (Haags gemeentemuseum, 1978) waren boeken van Cahn met series tekeningen te zien, een onderdeel van haar serie Verweigerungen (weigeringen), wat één continu werkproces vormt, aldus Rosa Lindenburg (tentoonstellingscatalogus, 1978, p.66).

Cahn vertelt in de catalogus (1978, p.66) het volgende: ‘Ik teken, omdat na alle ballast aan technieken die ik geleerd heb, en na alle gangbare mannelijke inhouden, het tekenen het meest primitieve is: je neemt een stuk papier, een potlood en je ‘noteert’ dat wat naar boven komt. Intussen heeft voor mij het tekenen op deze manier een eigen dynamiek gekregen: ik kan me bij wijze van spreken ‘intekenen’ in een zich steeds weer herhalende, volledige woede. Het resultaat zijn steeds groter wordende series van tekeningen, die steeds meer plaats en ruimte innemen.

[…] Ik vind het belangrijk dat het geheel er provisorisch uitziet en van voorbijgaande aard is, dat het een proces toont, dat het datgene toont dat op dat moment plaatsvindt.

Omdat ik een vrouw ben en ook nog feministe, betekent dit voor mijn werk dat de inhoud overwegend (niet altijd) vrouwelijk is, als je dat tenminste zo kunt zeggen: mijn buik, mijn menstruatie, mijn isolatie, mijn wensen, seksualiteit enzovoort. De woede en het verdriet grijpen me tot nu toe bij alles het meeste aan, en dat wil ik tekenen: wat er gebeurt als ik over deze onderwerpen, al tekenend, nadenk.

Ik gebruik mijn individuele ervaringen als een zeef om algemene dingen tot deze maatschappij te zeggen, vanuit mijn vrouwelijk kijk erop. Misschien kom ik ooit over de woede en het verdriet heen. Wie weet. De serie Verweigerungen geeft globaal gezegd een beeld van mijzelf, samen met mijn eenzaamheid en mijn radeloosheid in seksueel opzicht. Het gaat me om de onderdrukking van vrouwen, en de invloed daarvan op het individu, invloeden die we al duizenden jaren met ons meedragen. Omdat het nu mijzelf betreft, laat ik het zien en de meest directe manier om deze gevoelens weer te geven voor mij zijn tekeningen.’

About the author

Susan Hol

Ontdek meer van Susan Hol

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder