Foto: Les Arts Décoratifs, Musée de la Mode et du Textile, Parijs. Gift van Sonia Delaunay aan UFAC, 1965 © Pracusa, gevonden bij The Guardian.
Liesbeth Brandt Corstius noemt nog een derde kunstenaarshuwelijk – naast dat van Adya Dutilh en Otto van Rees (aflevering 161-163), en Sophie Taeuber en Hans Arp (aflevering 163-165) – waarin het handwerken van de vrouw belangrijk was voor de ontwikkeling van de schilderkunst (feministische kunst internationaal, 1978, p.26).
Het gaat om Sonia Terk (1885-1979) en Robert Delaunay (1885-1941).
Sonia Terk, geboren als Sarah Ilinitchna Stern in de Oekraïne en van joodse komaf, wordt in 1890 in Sint-Petersburg geadopteerd door haar oom Henri Terk (een rijke advocaat) en zijn gezin. Vanaf dan heet ze Sonia Terk. Ze leert Frans, Duits en Engels van de diverse gouvernantes en maakt reizen naar Duitsland, Zwitserland en Italië. Vanaf haar achttiende studeert zij in Karlsruhe (1903/04, tekenen) en, in 1905, aan de Academie de la Palette in Parijs (schilderen). Ze maakt kennis met het kubisme, impressionisme en fauvisme. (Info gevonden bij Kunstbus.)
In 1908 trouwt ze met Wilhelm Uhde, een Duitse verzamelaar en galeriehouder. Beiden ‘redden’ elkaar hiermee, omdat hij zijn homoseksualiteit wil verbergen en zij haar protesterende biologische ouders, die haar artistieke richting maar niks vinden, tot zwijgen wil brengen. Naast haar al bestaande contact met de Franse en Russische avant-garde, komt ze via Uhde in aanraking met kunstenaars als George Braque (kubisme, fauvisme) André Derain (onder andere geometrische abstractie, fauvisme, kubisme) en Henri Rousseau (postimpressionist) (Kunstbus en wikip.)
In 1909 ontmoet ze Robert Delaunay en dat is de ware. Uhde stemt in met een scheiding, november 1910 trouwt Sonia Terk met haar Robert, en vrij snel bevalt ze dan van hun zoon Charles. In datzelfde jaar ontstaan haar simultane cirkelvormige composities, waarin de ideeën van het fauvisme en kubisme zijn gecombineerd.
Kleur is voor het echtpaar belangrijk: ‘… ze zijn het er beiden over eens dat het kubisme te veel aandacht schenkt aan de zelfstandigheid van de vorm en te weinig aan die van de kleur’ (feministische kunst internationaal, 1978, p.26). De kleurwerking verleent haar composities beweging, ritme. Ze laat zich inspireren door nieuwe ontwikkelingen, zoals de uitvinding van elektriciteit en jazz. Dit heeft zichtbaar invloed op haar werk. (Kunstbus)
Sonia Terk was geschoold in de traditionele indeling van schilderijen. Het maken van een lappendeken voor haar zoon Charles in 1911 hielp haar de lijn van het schilderen los te laten en te kiezen voor kleurvlakken. Zelf schrijft ze in 1956 over de lappendeken dat het ‘leek op kubistische opvattingen en toen probeerden we hetzelfde proces toe te passen op andere voorwerpen en schilderijen’ (in: feministische kunst internationaal, 1978, p.26).
De lappendeken was haar eerste simultanistische werk en het ontstond voordat het feitelijke kubisme van Picasso en Braque’s collages nog moest beginnen.
Wat is simultanisme en wat deed deze opmerkelijke vrouw nog meer?
