Feuilleton Abramovic - PhD

Aflevering 168 Kunstenaar Sonia Terk (Delaunay) maakt eigenhandig school

Sonia Terk (Delaunay), ontwerp leperello (harmonicaboek) ‘La prose du Transsibérien’, voor de gedichten van dichter Blaise Cendrars, 1913.

Foto gevonden bij Art-Histoire-Littérature.

Als je het werk van Sonia Terk bekijkt, vallen meteen de heldere kleuren op. Op Pinterest heb ik wat werk van haar verzameld (bord Sonia Terk (Delaunay)).

De lappendeken die ze voor haar zoon maakte (zie aflevering 166) is een grote inspiratiebron voor haarzelf, maar ook voor haar echtgenoot, de kunstschilder Robert Delaunay, een groot bewonderaar van haar uitbundig kleurgevoel.

Niet verrassend is dan ook dat ze zich beiden laten inspireren door de kleurtheorieën van Michel-Eugène Chevreul. Deze chemicus ontdekte dat de kleur van stof kan lijken te veranderen als de kleuren ernaast veranderen. Die verandering bleek een optisch effect en geen fout in het verven. Zo ziet blauw naast groen er anders uit dan blauw naast rood, en bij sommige kleurcontrasten heb je het idee dat je beweging ziet.

Terk en Delaunay experimenteren erop los om de invloed van gelijktijdig getoonde kleuren te bepalen. Ze gebruiken contrasterende kleuren, maar ook kleuren die met elkaar ‘vloeken’. Het doel is pure vorm én emotionele kracht. Ze gebruiken eenvoudige basisvormen zoals de cirkel en het vierkant. Het verhaal gaat dat Robert Delaunay bij deze experimenten de term ‘simultanisme’ heeft bedacht: simultaan = gelijktijdig, tegelijkertijd bestaan. Hij gebruikt in zijn schilderijen, net als Sonia Terk in haar textiele werk, schilderijen, decor- en boekontwerpen, serviesgoed en sieraden, een vloed aan kleuren. Beiden zijn op zoek naar beweeglijkheid van kleur door licht, om de dynamiek van de nieuwe tijd via kleur te visualiseren.

Het kleurgebruik van Terk en Delaunay was overigens in sterk contrast met hun tijdgenoten/de kubisten, die het kleurgebruik juist zeer beperkten.

Al handwerkende heeft Sonia Terk duizenden variaties bedacht op de basisvormen (cirkel, vierkant, rechthoek). Ze heeft alles wat binnen handbereik lag ermee gedecoreerd in haar eigen huis (quilts, boekbanden, kisten, kleding) en voor opdrachtgevers, zoals kostuums voor films, toneel- en balletgezelschappen (de Ballets Russes), gordijnen, tapijten. Voor het Amsterdamse warenhuis Metz & Co ontwerpt ze tussen 1926 en 1930 meer dan 200 stoffen. Als eenmalig project decoreert ze zelfs een Citroën (B12). De effecten van haar werk zijn soms vergelijkbaar met die van de Duitse Bauhaus-beweging en een criticus merkt op dat Sonia Terk in haar ééntje in Frankrijk bereikte, waar men in Duitsland een hele school voor nodig had. (Kunstbus)

Sonia Terk heeft twee wereldoorlogen meegemaakt. Tijdens een vakantie in Spanje breekt de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) uit en verblijft ze lange tijd met haar gezin in Spanje en Portugal. Ze speelt in die tijd en na de Eerste Wereldoorlog een belangrijke rol in de ontwikkeling van het Franse kunstenaarsboek. Ze maakt samen met de dichter Blaise Cendrars een leporello (harmonicaboek) van meer dan twee meter lengte (La prose du Transsibérien, 1913). Dit boek wordt nu beschouwd als het meest vernieuwende boek uit die tijd van elkaar snel opvolgende kunststromingen. (Kunstbus)

Door de Russische Revolutie stopt haar maandelijkse toelage, wat nu?

About the author

Susan Hol

Ontdek meer van Susan Hol

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder