Feuilleton Abramovic - PhD

Aflevering 173 Actie tegen de vernederende abortuswetgeving

Foto: Susan Hol, 2019, van eigen exemplaar catalogus feministische kunst internationaal, p.31.

Marie Heijermans wilde niet alleen in haar schilderijen uitdrukking geven aan haar sociale bewogenheid (zie aflevering 172). Ze wilde naar de arbeider toe, ze wilde laten zien ‘hoe de dingen zijn en wat er gebeuren moet om er onder uit te komen’, zo vertelt ze in een interview in 1934 (citaat van Liesbeth Brandt Corstius in feministische kunst internationaal, 1978, p.30).

Een arbeider was in die tijd niet bepaald geneigd om schilderijen in de statige musea te gaan bekijken, dus bedacht Heijermans tableaux vivants van bestaande schilderijen en tekeningen voor feestavonden van de arbeidsbeweging. Of het stilstaande beeld van zwijgende mensen, die bijvoorbeeld De vrijheid voert de volkeren aan (schilderij van Eugène Delacroix) toonden, iets deed voor de arbeider? Brandt Corstius schrijft daar niets over, dus dan maar internet aanslingeren.

Met de zoektermen ‘Marie Heijermans’ en ‘tableau vivant’ heb ik prijs bij het BSWA en het vrouwenlexicon (dûh, dat bóek heb ik, de 1001 vrouwen!, zie aflevering 136). Beide sites hebben een uitgebreide biografie en schrijven dat de tableaux jarenlang het hoogtepunt van feestelijke en andere bijeenkomsten zijn geweest, in het hele land, tot in de verste uithoeken. Ze trekken ook de aandacht buiten de arbeidersbeweging. Heijermans is bijvoorbeeld gevraagd groepen te ontwerpen voor de Amsterdamse expositie van huisarbeid: een lompensorteerdersgezin, mattenvlechterswerkplaats en schoenmakerskamer. De uitgevoerde ontwerpen maken grote indruk.

Brandt Corstius schrijft dat de werken van Heijermans volstrekt vergeten zijn (1978, p.30), maar in 1001 vrouwen in de 20e eeuw valt te lezen dat haar werk opnieuw in de belangstelling is geraakt (grote tentoonstelling in 1993) en dat vooral haar schilderij Slachtoffer der ellende (1897) aan een tweede leven is begonnen (2018, p.102).

‘Niet vergeten en tijdens haar leven al beroemd is de Duitse kunstenares Käthe Kollwitz (1867-1945). Ook zij produceerde haar aanklacht tegen de donkerste facetten van het vrouwenleven binnen een oeuvre dat sociaal-pacifistisch gericht was’, aldus Brandt Corstius (1978, p.30).

In de grafiekseries, etsen, tekeningen, affiches en andere kunstwerken van Kollwitz staat de vrouw centraal, als slachtoffer van verkrachting, huiselijk geweld, mensonterende thuisarbeid en de gevolgen van oorlog.

Kollwitz is fel tegen het wetsartikel dat abortus verbiedt. ‘Paragraaf 218 uit het Duitse wetboek voor strafrecht uit 1871 geeft in de jaren 1920 aanleiding tot schilderijen en affiches, waarin de afschuwelijke consequenties van dit verbod aan de kaak gesteld worden en waarin opgeroepen wordt tot actie tegen de vernederende wetgeving.’ (1978, p.27-28) Kollwitz maakte als protest de afbeelding bij deze aflevering.

Verder zette ze zich in voor de positie van de kunstenares.

About the author

Susan Hol

Ontdek meer van Susan Hol

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder