Als er iemand ‘gek’ deed en ogen wijd liet opensperren van ‘gewone burgers’ (zie aflevering 182), maar ook van vele anderen, dan was dat wel de Amerikaanse kunstenaar Carolee Schneemann toen zij eens even goed aan de slag ging. In dit filmpje vertelt ze er het een en ander over.
Afgelopen maart is zij overleden, 6 maart 2019 om precies te zijn, in New York. Ze is 80 jaar geworden.
Daar waar Meret Oppenheim een bam! had met haar bontkopje (zie aflevering 177), had Carolee Schneemann dat met haar Interior Scroll. Deze performance uit 1975, Schneemann is dan 36 jaar, markeert een essentieel moment in de geschiedenis van de performancekunst. Het is ook een belangrijke mijlpaal in haar eigen oeuvre.
Slechts ‘gekleed’ in een paar strepen verf op haar gezicht en lichaam, trok Schneemann een lange, dunne strook papier uit haar vagina. En terwijl ze het papier langzaam uit haar vagina ontrolde, las ze hardop de erop getypte tekst voor aan het publiek.
In het boek van Amelia Jones, Body Art / Performing the Subject, vond ik een deel van die tekst: ‘Ik ontmoette een gelukkige man, / een structuralistische filmmaker … hij zei we zijn dol op jou / je bent charmant / maar vraag ons niet / om naar je films te kijken / … we kunnen niet kijken naar / de persoonlijke rommel / de aanhoudende gevoelens / de gevoelige aanraking’ (1998, p.3).
De performance Interior Scroll kwam niet uit de blauwe, wolkeloze hemel vallen, het volgde op – naast een berg frustratie over hoe ze behandeld werd in de door mannen gedomineerde kunstwereld – twee andere belangrijke werken. Het begon met haar performance Eye Body, waarin ze – bedekt met verf, vet, kalk, touwen en plastic – haar lichaam neerzette als een visueel territorium, als integraal materiaal binnen een dramatische ruimtelijke constructie van spiegels, geverfde panelen, bewegende parasols en gemotoriseerde onderdelen. (Jones, 1998, p.2)
Deze performance was er al een aantal jaar voor de ontwikkeling van een samenhangende feministische beweging in de beeldende kunst, in 1963. Volgens Jones zette Schneemann in Eye Body ‘haar geseksualiseerde lichaam in haar werk en als haar werk in, binnen de taal van het abstract expressionisme maar tegen de kern van zijn masculinistische aannames’ (1998, p.3, cursief van mij).
In 1964 volgt Meat Joy (link gaat naar YouTubefilmpje, 5’), waar Schneemann mensen en materialen ensceneert. Ze is zelf het middelpunt in een ‘wellustig totaaltheater’ (Liesbeth Brandt Corstius, feministische kunst internationaal, 1978, p.33) waarbij licht, verf, zand, stenen, water, vissen, koppen en worsten worden gebruikt. Het werd als obsceen en provocerend beschouwd, maar ‘de tederheid, de openheid, de spontaniteit en het plezier van de mensen die meededen dreef hen er toch toe om zich vragen te stellen over hun eigen gedrag’ (1978, p.32).
In 1998 schrijft Jones dat het werk van Schneemann een specifiek potentieel van body art laat zien: het ontregelen van de structuren van de conventionele kunstgeschiedenis en kunstkritiek (1998, p.5). In 1978 houdt Brandt Corstius het er nog op dat ‘steeds meer kunstenaressen proberen in de loop van de jaren zestig voor zichzelf en anderen duidelijk te maken wat seksualiteit voor de vrouw kan betekenen’ (1978, p.33).
En bij dat laatste blijf ik nog even ‘hangen’.
