Aflevering 204 Ana Mendieta: kracht en magie

Ana Mendieta (1948-1985) geboren en getogen op Cuba, vertrekt vanwege veiligheidsredenen (communistische revolutie) op haar twaalfde met haar oudere zus in een vliegtuig vol Cubaanse kinderen naar Amerika. Ze verblijft met haar zus een aantal jaar in een katholiek, door nonnen bestuurd, weeshuis in Iowa. Niet echt de leukste ingrijpende levenservaring voor een puber. Ze voelt zich vervreemd en volkomen buiten de boot vallen. De cultuurschok is groot.

Daarna volgt nog een schok, als ze de Engelse taal machtig is en met andere mensen praat. Ze ontdekt hoe anders andere mensen kunnen zijn en denken, wat op zich prima is, maar daardoor realiseert ze zich hoezeer ze altijd in haar eigen hoofd in een kleine wereld heeft geleefd.

Die ervaring, het ontdekken van de verschillen tussen mensen, is een bron van inspiratie voor haar pogingen een plekje voor zichzelf op deze aarde te vinden, te bepalen wie zij zelf nu eigenlijk is. Kunst is hierbij al vroeg haar middel. Eerst gaat ze aan de slag als schilder en werkt steeds aan één afbeelding. Haar docenten vinden het slecht werk, zo vertelt haar nicht Raquel Cecilia Mendieta in een van de YouTube-filmpjes (zie bij Internetbronnen onderaan deze aflevering), terwijl ondertussen de meest fascinerende geschilderde portretten getoond worden. Het commentaar van de docenten kan Ana Mendieta geen bal schelen, ze gaat gewoon door.

Maar dan, in 1972, realiseert ze zich dat ze haar schilderijen te onbevredigend vindt. Ze zijn volgens haar niet realistisch genoeg, in die zin dat ze de kracht, de magie missen die ze graag in haar werk wil zien. Kracht en magie… zou Mexico het vleugje zuurstof in een sluimerend vuurtje hebben geblazen? Ze was daar in 1971 voor archeologisch veldonderzoek, een zomercursus voor de universiteit van Iowa, dezelfde universiteit waar ze haar kunstopleiding in schilderen volgt.

Ze gaat op zoek naar andere middelen om die kracht en magie in uit te drukken en maakt haar eerste earth-body work (aarde-lichaam werk). Het werk is gedocumenteerd in dia’s en krijgt de titel Grass on Woman (Gras op Vrouw). Het is eigenlijk een soort performance, waarbij Ana Mendieta in haar blootje op haar buik op het groene gras ligt en medestudenten haar met verse stukken gras bedekken. Op het laatst is ze zodanig bedekt met gras dat ze lijkt samen te smelten met het landschap.

De performance lijkt uit de lucht te vallen, maar ze heeft tijdens haar kunstopleiding ook kennisgemaakt met conceptuele kunst en nieuwe experimentele media zoals video. En in het boek Unseen Mendieta (zie bij Bronnen) staat dat ze al vóór haar afstuderen overschakelt van schilderen naar performance, in 1971. Dat klopt dan weer niet wat ze zelf heeft verteld in het interview met Linda Montano (zie bij Bronnen), want daar noemt ze 1972 als het jaar dat ze het schilderen eraan geeft.

Maar goed, maakt niet uit. Ze is in ieder geval niet zomaar van de schildersezel overgestapt naar een voor haar totaal onbekend fenomeen: de performance, met inzet van haar eigen lichaam. Dit filmpje is een trailer uit de tentoonstelling Traces.

Bronnen:

Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, edited by Beatrice Merz and Olga Gambari.
Feminist Avant-garde: Art of the 1970s : the Sammlung Verbund Collection, Vienna, 2016, Gabriele Schor, Prestel Verlag, p.341-345.
Linda Montano, An Interview with Ana Mendieta, Sulfur 8, no.1, Spring 1988. In:Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, p.200-207. (Het interview is gehouden toen Mendieta in Rome was, zo blijkt uit het gesprek zelf. De precieze datering heb ik ondanks veel gezoek niet kunnen achterhalen, maar in 1983 kreeg ze de Rome Prijs van de Amerikaanse Academie in Rome. Haar nicht Raquel Cecilia Mendieta vertelt in een van de filmpjes (zie hieronder) dat ze de laatste paar jaar van haar leven in Rome was, dus de periodisering moet 1983-1985 zijn.)
Olga Viso, Unseen Mendieta. The Unpublished Works of Ana Mendieta, 2008, Prestel.
Vrouw|en Kunst, 2002, Taschen, p.342-347.
WACK! art and the feminist revolution, 2007, Mitt Press, London, edited by Lisa Gabrielle Mark, p.265-266.