Links: Marcel Duchamp, L.H.O.O.Q, 1919 (beeld van Kunstvensters). Midden: Ana Mendieta, Untitled (Facial Hair Transplant), 1972 (beeld van Alison Jacques Gallery). Rechts: Ana Mendieta, Untitled (Facial Hair Transplant), 1972 (beeld van Deuxieme Temps).
Grass on Woman, Ana Mendieta’s eerste earth-body work (zie aflevering 204), is een van haar eerste experimenten met de performance kunst. In haar zoektocht naar kracht en magie in haar kunstwerken ontstaat een ander experiment: Facial Hair Transplant (1972). Ze heeft L.H.O.O.Q (1919) van Marcel Duchamp gezien, de door Duchamp ‘opgeleukte’ ansichtkaart van de Mona Lisa van Leonardo da Vinci, waarop hij de geschilderde vrouw heeft voorzien van een snor en baard. Het was een van zijn manieren om de draak te steken met de gevestigde kunstwereld, maar kwam hij daardoor wel tot een voor hemzelf verbazende ontdekking: de Mona Lisa met baard en snor leek op een man en niet op een vrouw in vermomming.
Dezelfde verbazing ondergaat Ana Mendieta bij haar project Facial Hair Transplant, dat ze zelf uitdrukkelijk een voortzetting van L.H.O.O.Q noemt. Voor haar project vraagt Mendieta aan Morty Sklar, dichter en een vriend van haar, of hij zijn baard af wil scheren. Hij doet dat en Mendieta gebruikt de baardharen om op haar eigen gezicht te plakken. ‘Nadat ik mezelf in de spiegel had bekeken, werd de baard echt. Het geheel leek niet op een vermomming. Het werd een deel van mezelf en ik zag er helemaal niet onnatuurlijk uit.’ (Citaat uit: Vrouw|en Kunst, zie Bronnen onderaan deze aflevering.)
Nu had Ana Mendieta tijdens haar jaren aan de universiteit van Iowa les van Hans Breder, met wie ze overigens een artistieke en emotionele relatie opbouwt, maar dat terzijde. Deze Breder had een intermediaprogramma opgezet waarin hij nieuwe kunstvormen introduceerde, zoals:
- de voorloper van de performance (lichaamskunst);
- Weens Actionisme (zie aflevering 155);
- Kinetische kunst (beweging staat centraal, bijvoorbeeld het fietswiel van Duchamp, zie aflevering 36);
- Street art;
- Lucht-kunst (naar wat ik ervan begrijp gaat het daarbij om objecten die vorm krijgen door lucht, zoals een stofzuiger die tafeltennisballen in beweging blaast, vliegers die bewegen dankzij een ventilator, dat soort werk);
- Land Art (zie afleveringen 75-76 en De (on)zichtbaarheid van een werk).
Verder nodigde Breder een scala aan kunstenaars uit die performances creëerden aan de universiteit van Iowa, waaronder Mary Beth Edelson (zie aflevering 152), maar ook iemand als de beroemde criticus Lucy R. Lippard (zie bijvoorbeeld aflevering 115). Als Ana Mendieta zich in 1972 inschrijft voor dit intermediaprogramma, heeft ze al vele werken gezien en soms geparticipeerd in kunstwerken van andere.
Breder moedigt zijn studenten aan om een werkproces van drie stappen te volgen: conceptontwikkeling, uitvoering, en documentatie. Mendieta volgt deze methode nauwgezet en houdt dat haar hele kunstenaarscarrière vol. Ze documenteert haar eigen activiteiten in dia’s (35 mm) en Super 8 films (elke haspel blijkt later ongeveer 3 minuten lang te zijn).
Het project Facial Hair Transplant krijgt een vervolg met cosmetische gezichtsvariaties, waarin shampoo en haar ingesopte eigen haar een rol spelen.
Bronnen:
- Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, edited by Beatrice Merz and Olga Gambari.
- Feminist Avant-garde: Art of the 1970s : the Sammlung Verbund Collection, Vienna, 2016, Gabriele Schor, Prestel Verlag, p.341-345.
- Linda Montano, An Interview with Ana Mendieta, Sulfur 8, no.1, Spring 1988. In:Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, p.200-207. (Het interview is gehouden toen Mendieta in Rome was, zo blijkt uit het gesprek zelf. De precieze datering heb ik ondanks veel gezoek niet kunnen achterhalen, maar in 1983 kreeg ze de Rome Prijs van de Amerikaanse Academie in Rome. Haar nicht Raquel Cecilia Mendieta vertelt in een van de filmpjes (zie hieronder) dat ze de laatste paar jaar van haar leven in Rome was, dus de periodisering moet 1983-1985 zijn.)
- Olga Viso, Unseen Mendieta. The Unpublished Works of Ana Mendieta, 2008, Prestel.
- Vrouw|en Kunst, 2002, Taschen, p.342-347.
- WACK! art and the feminist revolution, 2007, Mitt Press, London, edited by Lisa Gabrielle Mark, p.265-266.
Internetbronnen: Aware, Corazón Pictures, studio international, artnet,Cuban art news, YouTube: Raquel Cecilia Mendieta: The Films of Ana Mendieta (half uur durende lezing met beeldmateriaal); Ana Mendieta: Traces/Stopy | Krátký dokument | Galerie Rudolfinum (met mooie beelden van haar kunstwerken); Hayward Gallery Exhibition Trailer: Ana Mendieta, Traces (het enige filmpje dat ik heb kunnen vinden waarop Ana Mendieta zélf heel even aan het woord is).