Feuilleton Abramovic - PhD

Aflevering 207 Ana Mendieta: ‘vernietiging’ van het lichaam

Een hoofdtooi met veren van de blauwgele ara siert de schedel van een geofferd kind met lang haar. Fotograaf Rebecca Hale, ngm staff.

Foto gevonden bij National Geographic.

Ana Mendieta laat het niet bij de transformaties/vervormingen van haar eigen gezicht en naakte lichaam (zie afleveringen 205-206). Ze maakt ook Bird Transformation (1972). Dat project lijkt een logisch vervolg op Facial Hair Transplant, Facial Cosmetic VariationsGlass on Face, en Glass on Body.

Hoezo denk ik dat?

Ik heb het idee dat ze ‘voorzichtig’ begon met de baard en snor op haar eigen gezicht (Facial Hair Transplant), of misschien is ‘veilig’ een beter woord. Vervolgens durft ze een stap verder te gaan met de cosmetische gezichtstransformaties (Facial Cosmetic Variations) en gaat ze nog meer ‘los’ met haar Glass-projecten, waarbij haar menselijke vormen volledig worden verstoord. Bird Transformation ‘vernietigt’ het gehele mensenlichaam en daarmee alles wat geassocieerd kan worden door mens en maatschappij met dat lichaam. Het lichaam verdwijnt onder een laag vogelveren tot er een vogelvrouw ontstaat.

Maar dit is helemaal mijn eigen idee, ik kan het nergens terug vinden in de vele beschikbare bronnen. Haar vroege werk wordt nauwelijks besproken. Van Bird Transformation zijn eigenlijk vooral heel veel foto’s te vinden in boeken en digitaal. Verder wordt er nauwelijks ingegaan op het hoe en waarom van dit werk.

Bij Bird Transformation, of zoals het ook wel wordt genoemd Feathers on Woman, plakt Mendieta een vrouw, haar medestudente, vol met witte veren. Wat voor veren? Geen idee. Het lijkt nog het meest op kippenveren. De jonge vrouw krijgt eerst twee veren op haar achterhoofd, bij wijze van indianentooi. Vervolgens plakt Mendieta haar voorhoofd, wangen en kin vol met veren. Er komt een kraag van veren rond de hals, waarna Mendieta langzaam maar zeker de hele voorkant bedekt. Zien? Bekijk foto’s op mijn Pinterest bord met werk van Mendieta.

Bird Transformation is een andere transformatie dan de cosmetische gezichtstransformaties en de vervormingen die ze met de glasplaat heeft gemaakt. Ten eerste is een ander het centrum van Mendieta’s experiment en niet zijzelf. Ten tweede introduceert ze hier een dierlijk aspect: met de witte veren verandert een menselijk wezen in een wezen met dierlijke kenmerken.

Waarom kiest Mendieta voor deze transformatie, waarom gebruikt ze die witte veren? Is er niet meer betekenis te vinden achter haar werk? Ze is immers ook naar Mexico geweest. Heeft het iets met Zuid-Amerikaanse rituelen te maken?

Gemakshalve ga ik er maar van uit dat Mendieta kippenveren heeft gebruikt en zoek op internet naar ‘rituelen’ en ‘kippen’. Op historiek.net vind ik dat kippen (zowel hanen als hennen) wijd verbreide en goedkope erfdieren zijn en ze daardoor populaire offerdieren zijn geworden. Van kippen werd bovendien gedacht dat ze demonen konden afweren. In heel wat streken in Afrika, Azië en Zuid-Amerika worden tot op heden nog vaak kippen geofferd. Ze werden/worden als bouw-, rivier- of zoenoffer omgebracht, vooral bij ziekten.

Veel kerken hadden aan de achterzijde van het altaar getraliede kippenhokjes, aldus historiek.net, waar de offeraar tijdens de mis, nadat hij driemaal rond het altaar had gelopen, zijn kip instak. Tja, wie weet heeft Mendieta tijdens haar jaren in Cuba iets dergelijks meegemaakt, of misschien later in Mexico. Wat historiek.net ook noemt (naast trouwens nog een heleboel andere dingen over kippen) is dat de ‘lijkkip’ een oud dodenoffer is. Misschien is Mendieta daarmee in Mexico in aanraking gekomen, of vroeger, in Cuba.

Hoe dan ook, die witte veren zijn geen toevallige keuze, zeker niet in het licht van haar andere project in 1972: Death of a Chicken.

Bronnen:

  • Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, edited by Beatrice Merz and Olga Gambari.
  • Feminist Avant-garde: Art of the 1970s : the Sammlung Verbund Collection, Vienna, 2016, Gabriele Schor, Prestel Verlag, p.341-345.
  • Linda Montano, An Interview with Ana Mendieta, Sulfur 8, no.1, Spring 1988. In:Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, p.200-207. (Het interview is gehouden toen Mendieta in Rome was, zo blijkt uit het gesprek zelf. De precieze datering heb ik ondanks veel gezoek niet kunnen achterhalen, maar in 1983 kreeg ze de Rome Prijs van de Amerikaanse Academie in Rome. Haar nicht Raquel Cecilia Mendieta vertelt in een van de filmpjes (zie hieronder) dat ze de laatste paar jaar van haar leven in Rome was, dus de periodisering moet 1983-1985 zijn.)
  • Olga Viso, Unseen Mendieta. The Unpublished Works of Ana Mendieta, 2008, Prestel.
  • Vrouw|en Kunst, 2002, Taschen, p.342-347.
  • WACK! art and the feminist revolution, 2007, Mitt Press, London, edited by Lisa Gabrielle Mark, p.265-266.

Internetbronnen: Aware, Corazón Pictures, studio international, artnet,Cuban art news, YouTube: Raquel Cecilia Mendieta: The Films of Ana Mendieta (half uur durende lezing met beeldmateriaal); Ana Mendieta: Traces/Stopy | Krátký dokument | Galerie Rudolfinum (met mooie beelden van haar kunstwerken); Hayward Gallery Exhibition Trailer: Ana Mendieta, Traces (het enige filmpje dat ik heb kunnen vinden waarop Ana Mendieta zélf heel even aan het woord is).

About the author

Susan Hol

Ontdek meer van Susan Hol

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder