Aflevering 208 Ana Mendieta: moord op het door de kunst en cultuur gecreëerde wezen

Ana Mendieta staat voor een witte muur in haar blootje. De vloer is van beton dat zijn beste tijd heeft gehad, grote scheuren lopen langs haar voeten. Opgedroogde witte verfvlekken op de vloer getuigen van een opknapbeurt van de muur die uit stukken gipsplaat lijkt te bestaan. Terwijl Ana Mendieta klaarstaat, hakt haar partner in kunst en liefde, Hans Breder (zie aflevering 205), met een bijl de kop van een kip met witte veren eraf. Mendieta houdt vervolgens de onthoofde, nog met de vleugels fladderende kip bij de poten vast. Het bloed spat alle kanten op en komt op haar blote huid, de muur achter haar en de vloer terecht. Death of a Chicken (1972) is geboren.

In aflevering 207 introduceerde ik een ‘logische volgorde’ in de werken van Ana Mendieta: van voorzichtig en veilig (Facial Hair Transplant) naar iets gedurfder (Facial Cosmetic Variations) naar een volledige verstoring van menselijke vormen (Glass on Face, Glass on Body) tot de ‘vernietiging’ van het gehele mensenlichaam en daarmee alles wat geassocieerd kan worden door mens en maatschappij met dat lichaam (Bird Transformation), waarbij het lichaam transformeert naar een vogelvrouw en de grens mens-dier verdwijnt.

Als je deze door mij bedachte ‘logische volgorde’ aanhoudt, dan is de performance Death of a Chicken de moord op het wezen dat is gecreëerd door de kunst en cultuur, door mens en maatschappij. Het is een sluitstuk dat de weg opent naar de geboorte van een nieuw wezen, nieuw inzicht, een nieuwe weg, los van wat door anderen tot dan toe is bedacht, uitgevoerd en opgelegd.

Hoewel dit natuurlijk allemaal speculatie van mijn kant is, zie ik toch iets dat dit enigszins onderbouwd: vanaf deze performance met de geslachte kip slaat Ana Mendieta een andere weg in en gaat bloed een steeds grotere rol spelen in haar werk.

Maar er is ook een andere duiding van de performance Death of a Chicken. Op de site van Tate (Engeland) schrijft Elizabeth Manchester dat Mendieta met deze performance een effect creëert dat doet denken aan het expressionisme van de Actionisten. En dat is ook een mooie gedachte: Death of a Chicken als een soort actionpainting, een manier van ‘schilderen’ waarmee Jackson Pollock (1912-1956) roem heeft gevonden. Al sluit dit toch ook enigszins aan bij mijn idee, want smijten met bloed uit een kip zonder kop met fladderende vleugels op je naakte lijf, de muur en de vloer, lijkt ook een manier om dat door mannen uitgevonden actionistische smijten met verf op doek ver achter je te laten.

Leven en dood, bloed en ondergang, aarde, water, vuur, lucht, dát zijn dingen waar Mendieta écht in is geïnteresseerd.

Bronnen:

Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, edited by Beatrice Merz and Olga Gambari.
Feminist Avant-garde: Art of the 1970s : the Sammlung Verbund Collection, Vienna, 2016, Gabriele Schor, Prestel Verlag, p.341-345.
Linda Montano, An Interview with Ana Mendieta, Sulfur 8, no.1, Spring 1988. In:Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, p.200-207. (Het interview is gehouden toen Mendieta in Rome was, zo blijkt uit het gesprek zelf. De precieze datering heb ik ondanks veel gezoek niet kunnen achterhalen, maar in 1983 kreeg ze de Rome Prijs van de Amerikaanse Academie in Rome. Haar nicht Raquel Cecilia Mendieta vertelt in een van de filmpjes (zie hieronder) dat ze de laatste paar jaar van haar leven in Rome was, dus de periodisering moet 1983-1985 zijn.)
Olga Viso, Unseen Mendieta. The Unpublished Works of Ana Mendieta, 2008, Prestel.
Vrouw|en Kunst, 2002, Taschen, p.342-347.
WACK! art and the feminist revolution, 2007, Mitt Press, London, edited by Lisa Gabrielle Mark, p.265-266.