Aflevering 209 Ana Mendieta: bloed, bloed, bloed

Foto gevonden bij Tate.

1972 is een jaar waarin Ana Mendieta heel veel werk maakt. Ze is druk op zoek, maakt haar eigen ontdekkingsreis in de wereld van de kunst, naar wat zij zelf kan bewerkstelligen, en de vele mogelijkheden die zich aandienen via het intermediaprogramma van Hans Breder (zie aflevering 205). Ze maakt in dat jaar veel fotografische series, vooral op 35 mm dia’s, die de metamorfosen van haar gezicht en lichaam vastleggen (afleveringen 204-208).

In 1973, na haar project met de bloedende kip (zie aflevering 208), werkt ze steeds vaker met bloed. Zo maakt ze Untitled (Self-Portrait with Blood), de afbeelding bij deze aflevering is er één van een serie dia’s die ze van zichzelf maakte. Hoewel de link met haar andere series met gezichtstransformaties (Facial Hair Transplant, Facial Cosmetic Variations, Glass on Face, zie aflevering 206) snel is gelegd, voelt dit project toch anders aan.

Er is bij het zelfportret met bloed geen sprake van min of meer gewelddadige ingrepen aan, in en rondom haar gezicht zoals bij de transformaties. Ze laat slechts warm bloed vanaf haar voorhoofd over haar gezicht druipen. Op de een of andere manier doet het zelfs zacht aan, een stroom leven die over haar gezicht aait.

Tegelijkertijd staat bloed natuurlijk bol van de – vaak gewelddadige – symboliek. Je kunt wellicht een tot bloedens toe geslagen vrouw zien, je kunt een vergelijking maken met de kruisiging van Christus (Mendieta is katholiek opgevoed en voelt in die vroege kunstenaarsjaren nog een sterke verbondenheid met het katholicisme), je kunt ook een wie-maakt-me-wat blik in het zelfportret zien.

Belangrijk is om te beseffen dat Mendieta dit zelfportret maakt in een tijd dat bloed door meerdere kunstenaars al was gebruikt als protest tegen sociale normen en conventies. Zij, vooral de mannen, wilden die fronsende wenkbrauwen van de gegoede burgerij. De kunstenaars die bekend staan onder de naam ‘Weense Actionisten’ hadden hier een handje van: liters varkensbloed werd er over naakte kunstenaars gegoten.

De voorlopers van het bloedvergieten hebben Mendieta misschien op een idee gebracht, al kijkt ze zelf heel anders naar bloed dan de Weense Actionisten, voor wie het een middel tot hun doel was: de fronsende wenkbrauwen bij het publiek. Bij Mendieta hoort bloed bij het leven, bij de kracht en magie die ze zoekt (zie aflevering 204). Bloed is ook menstruatiebloed, is vruchtbaarheid, is moeder aarde.

Ondanks dat alles gebruikt ze ook bloed voor haar – in álle boeken en andere teksten over Mendieta genoemde – performance Rape Scene, of zoals ze het zelf ook wel noemde Rape Tableau (1973).

Bronnen:

Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, edited by Beatrice Merz and Olga Gambari.
Feminist Avant-garde: Art of the 1970s : the Sammlung Verbund Collection, Vienna, 2016, Gabriele Schor, Prestel Verlag, p.341-345.
Linda Montano, An Interview with Ana Mendieta, Sulfur 8, no.1, Spring 1988. In:Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, p.200-207. (Het interview is gehouden toen Mendieta in Rome was, zo blijkt uit het gesprek zelf. De precieze datering heb ik ondanks veel gezoek niet kunnen achterhalen, maar in 1983 kreeg ze de Rome Prijs van de Amerikaanse Academie in Rome. Haar nicht Raquel Cecilia Mendieta vertelt in een van de filmpjes (zie hieronder) dat ze de laatste paar jaar van haar leven in Rome was, dus de periodisering moet 1983-1985 zijn.)
Olga Viso, Unseen Mendieta. The Unpublished Works of Ana Mendieta, 2008, Prestel.
Vrouw|en Kunst, 2002, Taschen, p.342-347.
WACK! art and the feminist revolution, 2007, Mitt Press, London, edited by Lisa Gabrielle Mark, p.265-266.