Aflevering 210 Ana Mendieta’s meest schokkende performances

Het verhaal gaat dat Ana Mendieta zo aangegrepen was door de verkrachting en moord van een student van haar eigen universiteitscampus, dat ze als antwoord daarop de schokkende performance Rape Scene (1973, zie ook aflevering 209) heeft gedaan.

Ik snap dat ze het zelf Rape Tableau noemde, want de performance heeft meer weg van een mise-en-scène, een stilstaande ‘toneelschikking’, ofwel tableau vivant.

Ze situeert dit tableau in haar eigen appartement. De deur staat op een kier. Wie het wil zien – de door Mendieta uitgenodigde mensen –, moet door die kier naar binnen. Mendieta ligt met haar bovenlichaam op een witte met bloed besmeurde tafel en om haar hoofd ligt een plas bloed. Ze is gekleed in een korte blauw-witgeruite blouse. Haar armen liggen uitgestrekt voor haar met bloed aan de mouwen. Touwen kronkelen over haar onderarmen en polsen en eindigen in een stevige knoop om een tafelpoot.

Haar bovenlichaam, hoofd en uitgestrekte vastgebonden armen liggen dwars over het tafelblad, haar voeten staan op de grond, met een bebloede groene onderbroek op haar enkels. Een tafelpoot staat op de onderbroek, zodat de enkels geen kant op kunnen. Vanaf de onderbroek tot de heupen is er vrij zicht op bebloede blote benen, billen en onderrug.

Hoewel je weet dat het Mendieta is, verdwijnt haar persoon totaal in dit beeld: je ziet een slachtoffer van verkrachting en moord. De foto’s ervan zijn behoorlijk aangrijpend (zie mijn Pinterest bord), dus voor de toeschouwers in 1973 moet het helemaal een heftig gezicht zijn geweest.

De performance van Mendieta is een verwijzing naar de vrouw die daadwerkelijk is verkracht en vermoord op de universiteitscampus. Een ernstig crimineel vergrijp, dat doorgaans gauw weggemoffeld wordt onder de noemer ‘ze zal er wel om gevraagd hebben’. De performance van Mendieta – slechts een paar dagen na het gebeuren – zorgt ervoor dat het geweld en het slachtoffer van dit geweld niet stilletje de doofpot in kan. Dít gebeurt er nou, lijkt ze te roepen, kijk dan! Zó erg is het!

Ze maakt in die periode een aantal vergelijkbare tableaux vivants. Ze legt bijvoorbeeld koffers met bloederige dierlijke delen neer op de campus, of poseert halfnaakt in het struikgewas met een onderlijf vol bloed, zoals in Rape performance (1973). Het veroorzaakt nogal eens opschudding, omdat niet iedereen weet dat het om performances gaat. Zo heeft een medestudent Bloody Mattresses (1973) gemeld aan zijn klas: hij beschreef het gruwelijke tafereel dat hij vond in een verlaten boerderij vlakbij de campus. Andere wisten hem te vertellen dat hij bij toeval Mendieta’s laatste tableaux had gevonden.

Volgens Olga Viso wil Mendieta’s met deze tijdelijke kunstwerken buiten de traditionele galerieën of museums een publieke reactie en openbaar gesprek over geweld uitlokken, omdat geweld volgens Mendieta vaak gesublimeerd wordt in de samenleving. (Unseen Mendieta, 2008, p.23, zie Bronnen). Nu betekent sublimeren twee dingen, een natuurkundige, dat een vaste toestand direct overgaat naar damp of andersom, en je hebt de psychologische betekenis: de truc van de geest om verlangens, driften, neigingen en zaken die angst en verdriet oproepen uit het bewustzijn weg te houden.

Mendieta bedoelt vrijwel zeker de psychologische betekenis. Aan haar zal het in ieder geval niet liggen om die menselijk geest eens goed wakker te schudden.

Bronnen:

Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, edited by Beatrice Merz and Olga Gambari.
Feminist Avant-garde: Art of the 1970s : the Sammlung Verbund Collection, Vienna, 2016, Gabriele Schor, Prestel Verlag, p.341-345.
Linda Montano, An Interview with Ana Mendieta, Sulfur 8, no.1, Spring 1988. In:Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, p.200-207. (Het interview is gehouden toen Mendieta in Rome was, zo blijkt uit het gesprek zelf. De precieze datering heb ik ondanks veel gezoek niet kunnen achterhalen, maar in 1983 kreeg ze de Rome Prijs van de Amerikaanse Academie in Rome. Haar nicht Raquel Cecilia Mendieta vertelt in een van de filmpjes (zie hieronder) dat ze de laatste paar jaar van haar leven in Rome was, dus de periodisering moet 1983-1985 zijn.)
Olga Viso, Unseen Mendieta. The Unpublished Works of Ana Mendieta, 2008, Prestel.
Vrouw|en Kunst, 2002, Taschen, p.342-347.
WACK! art and the feminist revolution, 2007, Mitt Press, London, edited by Lisa Gabrielle Mark, p.265-266.