Aflevering 216 Je kunst uittillen boven materialiteit, tijd en ruimte

Foto gevonden bij Repeating Islands.

De afleveringen over Ana Mendieta (204-215) vallen grotendeels onder punt 2 van Rosa Lindenburg: woede over de lichamelijke geconditioneerdheid van de vrouw (zie aflevering 202), waarbij de nadruk op het thema verkrachting ligt.

Mendieta heeft veel aandacht besteed aan dit thema in tekeningen, sculpturen, performances, foto’s, video’s en installaties. Maar, zo wil ik toch nog even noemen, ze behandelt ook andere grote thema’s, zoals identiteit, gender, leven en dood, geweld en liefde, seks, wedergeboorte, ontworteldheid, bronnen en thuisland.

Natuurlijk gebruikt ze talloze materialen, zoals in de vorige afleveringen is voorbijgekomen. Meestal pakt ze wat voorhanden ligt in de natuur, zoals aarde, modder, veren, blaadjes, takken, bomen, schelpen, gras, ijs, rots, schors, mos, zand, maar ze gaat ook wel op pad om bijvoorbeeld bloemen en buskruit te kopen. Andere materialen die ze gebruikt, zoals as, was en kokosnoot … tja, dat kun je in Mexico in de natuur vinden, maar je moet er wel iets voor doen, het ligt niet voor het oprapen. Ze kan zelf as maken door een fik te stoken, was is van bomen te halen en de kokosnoten groeien hoog in de bomen. Het zou zomaar kunnen dat ze dat toch gewoon gekocht heeft. Voor bloed zal ze vast en zeker de slager hebben opgezocht.

Hoe dan ook, het belang ligt voor Mendieta niet bij waarmee ze haar werk maakt, maar hoe ze in haar werk verleden, heden en toekomst kan vermengen, hoe ze iets kan uittillen boven de materialiteit, tijd en ruimte.

Als je haar al bij een stroming zou willen plaatsen, moet je het zoeken bij de stromingen uit de jaren 1970, die het doel hadden de culturele, politieke, maatschappelijke en omgevingsconcepten opnieuw te bezien en te herzien: Land Art, Body Art, Conceptuele kunst, performance en minimale kunst. Mendieta neemt een zeer persoonlijke positie in tussen die vele stromingen.

Haar werk is aarde, wind, water en vuur, de fundamentele elementen van het leven en waaraan ze de status van goddelijkheid toekende. Of misschien is het beter om van bovennatuurlijkheid te spreken dan van goddelijkheid, omdat Mendieta via haar werk wel haar verbondenheid met het universum wil herstellen, maar daarbij gebruikmaakt van de aarde, het aardse, de natuur en haar lichaam. Een zijn met de aarde is die verbintenis met het universum, is natuur en boven de natuur. Bij goddelijkheid denk je al gauw aan iets ver weg, buiten de mens, niet verbonden met aarde en natuur.

In het feminisme, de feministische beweging van de jaren 1970, wordt deze visie gedeeld. Mendieta is niet officieel toegetreden tot de beweging, ze blijft liever vrij, al deelt ze wel veel van de feministische ambities.

Doorbreekt zij ook taboes over het vrouwelijk lichaam en seksualiteit?

Bronnen:

Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, edited by Beatrice Merz and Olga Gambari.
Feminist Avant-garde: Art of the 1970s : the Sammlung Verbund Collection, Vienna, 2016, Gabriele Schor, Prestel Verlag, p.341-345.
Linda Montano, An Interview with Ana Mendieta, Sulfur 8, no.1, Spring 1988. In:Ana Mendieta. She Got Love, 2013, Skira, p.200-207. (Het interview is gehouden toen Mendieta in Rome was, zo blijkt uit het gesprek zelf. De precieze datering heb ik ondanks veel gezoek niet kunnen achterhalen, maar in 1983 kreeg ze de Rome Prijs van de Amerikaanse Academie in Rome. Haar nicht Raquel Cecilia Mendieta vertelt in een van de filmpjes (zie hieronder) dat ze de laatste paar jaar van haar leven in Rome was, dus de periodisering moet 1983-1985 zijn.)
Olga Viso, Unseen Mendieta. The Unpublished Works of Ana Mendieta, 2008, Prestel.
Vrouw|en Kunst, 2002, Taschen, p.342-347.
WACK! art and the feminist revolution, 2007, Mitt Press, London, edited by Lisa Gabrielle Mark, p.265-266.