Foto gevonden bij wikip.
Op zoek naar een bepaalde stijl of bepaald onderwerp bij vrouwelijke kunstenaars, is Linda Nochlin eerst in het sociaal realisme gedoken (afleveringen 231-234; Some Women Realists, 1974, in: Women, Art, and Power and Other Essays, 1988, p.87-90). Ik heb haar niet kunnen betrappen op het vinden van iets specifiek vrouwelijks in het werk van de door haar besproken vrouwelijke realisten. Ze maakt ook geen vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke realisten, sterker nog, ze bespreekt helemaal geen mannelijke realisten.
Nu is dat natuurlijk ook niet zo gek, want de mannen zijn all over the place, dus waarom zou je daaraan nog aandacht besteden, ze krijgen het al genoeg! Sla een boek over kunst open (of zoek op internet) en je komt bijna alleen maar mannen tegen, ook als het gaat over sociaal realisme. Als de grote uitvinder ervan wordt bijvoorbeeld Gustave Courbet genoemd, maar is dat wel zo? Hij werd namelijk tot zijn realistische werk geïnspireerd door de gewone-mensen-schilderijen van Frans Hals, Rembrandt en Jan Steen… Ik las ergens dat Courbet zichzelf als centraal figuur van het sociaal realisme zag. Mmm, tja, dat kan natuurlijk ook.
Maar schilderden de vrouwelijke sociaal realisten nu anders dan de mannen? Misschien stelden ze vaker de sociale realiteit van vrouwen centraal, maar om nu te zeggen dat je ín de schilderijen, de stijl, de verfbehandeling en/of de compositie iets ziet dat alleen vrouwen doen? Mij ontgaat het in ieder geval. Als je bijvoorbeeld het prachtige sociaal realistische schilderij Vissersmeisje, gemaakt door Ilja Repin, bekijkt (zie afbeelding bij deze aflevering), zou dit dan niet net zo goed door een vrouw gemaakt kunnen zijn?
Hoe dan ook, na het bespreken van een aantal sociaal realistische kunstenaars (v), gaat Linda Nochlin dieper in op wat zij noemt het evocatieve realisme, wat zich in dit verband het beste laat omschrijven als het realisme dat gevoelens oproept. In de lijstjes ‘mannenrealisme’ ben ik de term ‘evocatief realisme’ niet tegengekomen en dat kan kloppen, want het schijnt vooral te horen bij veel vrouwelijke realisten uit de jaren 1970. (1988, p.91)
Volgens Nochlin is het evocatieve realisme ver verwijderd van de sociale versie. Er is een opvallend kenmerk aan het evocatieve realisme, dat is gezien en benoemd door kunsthistorica en feminist Cindy Nemser, de zogenaamde ‘close-up vision’. Nemser omschrijft het als een drang om zo dicht mogelijk op het onderwerp te zitten, om scherp te stellen op die close-up, en vooral details en fragmenten te bestuderen.
En wie deed dat als eerste? Yep, kunstenaar Georgia O’Keeffe (1887-1986). Zij schilderde grote gedetailleerde bloemen en, naar de mening van Judy Chicago, beeldde zij daarbij onbedoeld vaginavormen af (zie afleveringen 111, 141-142). (1988, p.91)
