Feuilleton Abramovic - PhD

Aflevering 252 Pornografische verbeelding (m) versus uniciteit geportretteerden (v)

Philip Golub, reclining by Sylvia Sleigh, 1971.

Foto gevonden op Saatchi Gallery.

Susan Sontag heeft de strategie die kunstenaar Ingres hanteerde in zijn Turkish Bath – de depersonalisatie van vrouwen door het schilderen van alleen een verzameling borsten, billen en gezichten met lege blikken, en verder alles wat daarvan afleid weg te laten (zie aflevering 251, ook voor de afbeelding) – de pornografische verbeelding genoemd, aldus Linda Nochlin (Some Women Realists, 1974, in: Women, Art, and Power and Other Essays, 1988, p.107). Misschien verklaart dat (groten)deels het succes van zijn schilderij in een door mannen gedomineerde kunstwereld.

Volgens Nochlin is de scherpzinnigheid van Sleigh tegelijkertijd een wapen en een teken van haar menselijkheid: in plaats van individualiteit te vernietigen, zet ze het juist neer als een essentieel component van de erotische respons: in plaats van de hoofden van de zitters te depersonaliseren, accepteert ze niet alleen hun uniekheid, maar gaat verder en versterkt eveneens de uniekheid van hun lichamen. (Zie bijvoorbeeld de afbeelding in aflevering 251.) (1988, p.107)

Het is interessant in het licht van de onlosmakelijke verbondenheid van morele of politieke en esthetische oordelen, zo schrijft Nochlin, dat veel vrouwelijke toeschouwers de schilderijen van Sleigh als succesvol ervaren, picturaal vakkundig. Ze zien de onderwerpen als sensueel en fysiek aantrekkelijk. Het oordeel van de vrouwen is in feite in dezelfde termen geformuleerd als de kunsthistorici of critici, meestal (opgeleid door) mannen, die gereageerd hebben op de openlijke erotische aantrekkingskracht van de naakten door de mannelijke kunstenaars Watteau, Goya of Ingres. Terwijl, en nu wordt het nog interessanter, heteroseksuele mannen juist vaak afknappen op de werken van Sleigh. (1988, p.107)

Deze mannen vinden dat de figuren ‘verwijfd’ zijn, de toon ‘nichterig’, de tekening ‘zwak’, ‘vervormd’, ‘verwrongen’, of ‘incorrect’, noteert Nochlin. Is dit commentaar een poging om zichzelf te distantiëren van een mogelijk dreigende omkering van de machtsstructuur? Of zijn het pogingen tot het rationaliseren van een heel oprechte onrust, benauwdheid en woede over de nu zichtbare mogelijkheid dat mannen kunnen veranderen in lome slaapkamerschepsels en dat het afgelopen is met hun plek als actieve, bevoorrechte visuele consumenten in de eeuwenlang esthetisch gecertificeerde (officieel verklaarde) erotische kunstproducten. (1988, p.107)

De vrijheden die kunstenaars (m) zich hebben veroorloofd met de vrouwelijke figuur, is altijd gerechtvaardigd door eigentijdse canons van academische correctheid op grond van de toegenomen esthetiek en het sensuele plezier die zulke abnormaliteiten verschaften. Zo bestrijdt Donald Posner in zijn onderzoek van Watteau’s naakt Lady at Her Toilet, de achttiende-eeuwse kritiek op de anatomische missers in Watteau’s tekeningen bij dit werk, aldus Nochlin. Posner geeft toe dat de kritiek misschien terecht is, maar toch nergens op slaat, omdat anatomische correctheid het doel niet is. De schetsen zijn volgens Posner juist onovertroffen in hun poging het weelderige van het vrouwenlichaam te vangen terwijl het zich overgeeft aan ontspanning, zich rekt en draait, of zichzelf opkrult. (1988, p.107-108)

En zo heeft Nochlin een inkoppertje: ‘Verander het hierboven genoemde vrouwenlichaam in mannenlichaam en je ziet het punt van Sleigh’s interpretatie van de naakte mannelijke vorm.’ (1988, p.108)

About the author

Susan Hol

Ontdek meer van Susan Hol

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder