Foto gevonden op Blog Boggi.
Marlite Halbertsma noemt sentimenteel Realisme de overheersende stroming bij de kerkhofsculpturen (feministische kunst internationaal, 1978, p.60, zie ook aflevering 274). Maar ze plaatst daarbij een kanttekening, namelijk dat het realisme een zeer geëigende stijl is als het gaat om de weergave van de dagelijkse werkelijkheid en maatschappelijke problematiek. Ze verwijst daarbij naar wat Linda Nochlin over realisme heeft geschreven. (1978, p.60) Interesse? Lucky you! Ik heb daaraan zeer uitgebreid aandacht besteed in de afleveringen 228-253.
Nu heeft een kunstenaar het extra moeilijk met een realistische weergave als het gaat om overtuigingen en emoties die het aardse overstijgen. Volgens Halbertsma is dan ook een van de onopgeloste problemen in de negentiende-eeuwse kunst hoe vooral christelijke onderwerpen ‘eigentijds’ ofwel realistisch kunnen worden verbeeld. In de kerkhofsculptuur staan het verdriet om de overledene en de hoop op een weerzien centraal. (1978, p.60)
Philippe Ariès (1914-1984), historicus, wijst erop dat vanaf de achttiende eeuw de mens niet langer geobsedeerd is door de eigen dood, maar door die van de ander, zo weet Halbertsma te vertellen. Er ontstaat nieuwe rouwgedrag: de dood betekent de ondragelijke scheiding van de allerliefste. Dit nieuwe rouwgedrag, aldus Halbertsma, heeft te maken met het romantische liefdesideaal van toen, waarbij maar één mens ‘de ware’ is en met de veranderingen in het familieleven. (1978, p.60)
Halbertsma verklaart het nieuwe rouwgedrag nader (of misschien heeft ze dit van Ariès, dat is niet helemaal duidelijk): ‘Werk en thuis raken in die negentiende eeuw in toenemende mate gescheiden. Voor de man wordt de privésfeer de plaats waar hij alle vermoeienissen van de dag kan vergeten en waar hij zich pas een volledig mens voelt. De kleine familiekring is de beschutting tegen de boze buitenwereld. Vrouwen uit de burgerlijke milieus komen nooit buiten dat familiewereldje en kinderen worden zo lang mogelijk afhankelijk gehouden door langere schoolopleidingen.’ (1978, p.60)
De horizon van de maatschappij is voor vrouwen en kinderen dus beperkt tot de muren van het huis, de man heeft het huis als toevluchtsoord, de wereld daarbuiten is een stuk minder knus, gezellig en veilig (even ervan uitgaand dát het inderdaad zo leuk was binnen), dus ‘mensen klampen zich aan elkaar vast’, schrijft Halbertsma. Wat dan een verklaring voor de negentiende-eeuwse grafsculpturen oplevert: het onvermogen om afscheid te nemen. (1978, p.60)
Hoe komt de maker van een grafsculptuur dan tegemoet aan die gevoelens in het kunstwerk?
