Foto gevonden bij Bild.
De gevoelens die gepaard gaan aan het onvermogen om afscheid te nemen (zie aflevering 275) zijn zo intens en existentieel, dat een grafsculptuur geen realistische weergave kan zijn: het werkt te storend en ontnuchterend. De beeldhouwer wil de emotionele inhoud niet ‘laten verdrinken in kanten ruches, knoopsgaten, slobkousen en sprekend gelijkende portretten’, aldus Marlite Halbertsma (feministische kunst internationaal, 1978, p.60).
Om de pathetiek van het sterven duidelijk te maken, beperkt de beeldhouwer zich tot de anekdote en de symboliek. En hier komen Alice Arnold en Gertrud Vogler om de hoek kijken (zie aflevering 274), want zij verdiepten zich in die anekdoten en symbolen. Zij laten met hun foto’s zien hoe de negentiende-eeuwer dacht over zijn/haar intieme leefsfeer. Zij kozen juist de minder publieksgerichte kerkhofsculptuur, in plaats van bijvoorbeeld schilderijen in musea, vanwege het intieme karakter en omdat het hen in esthetische zin meer aansprak. (1978, p.61)
De rolpatronen en ideale voorstellingen rond man, vrouw en kind worden in kerkhofsculturen zonder enige terughoudendheid vormgegeven. De man is het hoofd van de familie, de vrouw is aanhankelijk en neemt de verzorgende taken op zich. Kinderen zijn lief en voor alles kind. De rolpatronen blijven intact tot de rand van het graf en zijn zelfs sterker dan de dood. Ook op het kerkhof wordt de vrouw onderdrukt, constateert Halbertsma. (1978, p.61)
Ze schrijft ook dat voor de feministe van nu de gebruikte symbolen nog gemakkelijk afleesbaar zijn, en ziet het als een bewijs hoe dichtbij het allemaal nog is en hoe kort geleden. (1978, p.61) Dat wás het ook, in 1978, en nog is het niet heel ver weg.
Arnold en Vogler doen hun kerkhofonderzoek zonder bijtende kritiek. Ze zien de beelden op de kerkhoven als monumenten van afhankelijkheid, maar ze zien ook ontroerende versteende smart. Ze hebben kritiek op en brengen een hommage aan die vrouwen die het allemaal hebben doorstaan. (1978, p.61)
Arnold en Vogler hebben een serie gemaakt getiteld Werde die Du bist, waarbij ze vrouwen tonen zoals ze waren: portretten van jonge verlegen echtenotes en strenge matrones. Het kerkhofproject is een onderzoek naar het verleden van vrouwen ‘dat onloochenbaar en onmiskenbaar een deel van onze huidige vrouwenexistentie is’, aldus Halbertsma. En ze vervolgt en sluit af met: ‘Word die je bent: verscholen achter rolpatronen en ideaalvoorstellingen leven vrouwen zoals wij.’ (1978, p.61)
