Het kunstwerk met de titel Czary nad głową mężczyzny (Hekserij over een mannenkop) van Maria Pinińska-Bereś is een wel heel directe aanwijzing.
Eh, voor wat?
Nou, dat heksen en tovenarij onderdeel zijn geweest van haar werk, zoals Marlite Halbertsma aangaf in feministische kunst internationaal (1978, p.54; zie ook aflevering 287).
Halbertsma noemde heksen een ‘vrouwelijke tegencultuur’, die nogal overwoekerd is geraakt door het patriarchaat, maar wel een mogelijkheid is voor vrouwen om zich ermee te identificeren. (1978, p.54; aflevering 287). Geldt dat ook voor Pinińska-Bereś? Uit de vorige afleveringen blijkt dat deze kunstenaar bovenal haar eigen weg gaat. Het werk Czary nad głową mężczyzny bestaat uit een rechthoekige eettafel op stevige rechthoekige poten. Op die tafel is een laken vastgenageld en onder dat laken ligt een vage vorm die nog het meest wegheeft van een hoofd. (1978, p.86)
Op de plek van het hoofd is de afdruk van een hand te zien. ‘Mijn hand’, heeft Pinińska-Bereś laten weten. De tafelpoten staan in schoteltjes met water. ‘Ze zijn het symbool van een magische ingreep, van de isolering van de aarde’, aldus de kunstenaar. (1978, p.86) Wat dat betekent? Ik heb geen idee, vooral ook niet omdat de kunstenaar een solerende genius was en zich niet laat vastpinnen op een beweging, stroming of richting.
Dus. Helaas, tot zover Maria Pinińska-Bereś.
In de feministische kunst is er nóg een vorm van identificatie, naast de drie die al genoemd zijn (afleveringen 282-288), en dat is het (veronderstelde) matriarchaat. Feministische kunstenaars (en vele andere feministen) gaan aan de slag om verborgen matriarchale betekenissen in de patriarchale samenleving (en kunst) weer aan het licht te brengen. Het resultaat is dat het voor vrouwen mogelijk wordt om zich met bepaalde aspecten van de cultuur van het patriarchaat kunnen identificeren.
Hoe werkt het?
