Op zoek naar ‘sporen’ en ‘beeldende kunst’ kwam ik bij dit mooie beeld uit van Liesbeth Takken (1964-2017), landartproject, ‘sporen‘.
Kunstenaars verdiepen zich in oude culturen, niet-westerse samenlevingen, vrouwensamenlevingen, heksen, godinnen en rituelen, op zoek naar sporen van een matriarchale samenleving (zie ook aflevering 289).
Volgens Marlite Halbertsma vertoont een aantal van die thema’s raakvlakken met de in die tijd (jaren 1960/70) wijdverspreide kritiek op het sociale systeem, het rationele winst-denken, de industrialisatie en de gevolgen daarvan, de verwoesting en uitbuiting van de natuur en de vervreemding (feministische kunst internationaal, 1978, p.54).
De zoektocht naar een vorm van eenvoudiger leven komt dan uit bij oude en niet-westerse culturen, waarbij mensen in harmonie met elkaar en de natuur (zouden) leven. In de beeldende kunst komt dat tot uiting in zoiets als Land Art (zie mijn artikel daarover) en wat Halbertsma noemt ‘Spurensicherung’. (1978, p.54)
De letterlijke betekenis van Spurensicherung is het veiligstellen van bewijsmateriaal, van ‘sporen’. Kunstenaars wilden ook sporen veiligstellen, maar dan de sporen die onvoldoende aandacht kregen of genegeerd werden door de archeologie en wetenschap. Misschien speelt daarbij een rol dat de filosoof Jacques Derrida (1930-2004) in die jaren 1960/70 over ‘sporen’ iets zeer interessants maar ook ingewikkelds heeft geschreven, bijvoorbeeld dat je een woord of begrip geen vastomlijnde, helder beschreven betekenis kunt geven, maar dat je toch ergens het gevoel hebt dat je snapt wat er bedoeld wordt. Snap je? 😉
Hoe dan ook, Spurensicherung schijnt dus een vorm van conceptuele kunst te zijn en iets met archeologie en wetenschap te maken te hebben.
De kunstenaars die zichzelf willen verbinden met matriarchale culturen, komen al gauw terecht bij rituelen uit die culturen. Zij kiezen daarom vaak als kunstvorm de performance, omdat dit beter geschikt is dan de traditionele vormen van kunst. ‘In performances kan de kracht en het zelfbewustzijn van vrouwen uit die oude samenlevingen worden opgewekt en bezworen, en zo omgezet in energie voor vrouwen van nu’, schrijft Halbertsma (1978, p.54).
