Foto gevonden bij Don’t Panic.
‘Alleen door trouw te blijven aan zichzelf kan kunst daadwerkelijk kritiek uitoefenen en de hoop op iets anders levend houden’, zo valt te lezen in Feministische kunst een (on)haalbaar ideaal?, van Ingelies Vermeulen (2006, p.178).
Een zinnetje dat ze uit de theorie van Theodor Adorno heeft en dat op zichzelf vrij betekenisloos is. Het ‘uitoefenen van kritiek’ heeft met geëngageerde kunst te maken (zie aflevering 326). Een goed voorbeeld is misschien wel het schilderij Darfurnica, van de Deense kunstenaar Nadia Plesner. Het is gebaseerd op de Guernica van de schilder Pablo Picasso, maar in haar geval is het een aanklacht tegen de mediacultuur die groter nieuws maakt van Hollywoodsterren dan zoiets als het conflict in Darfur.
Plesner uit haar kritiek door het maken van een prachtig schilderij (dat voldoet aan: de kunst blijft trouw aan zichzelf), waarbij een sterk vermagerd Afrikaans jongetje op de linkerarm een klein lievelingetje van Hollywoodsterren (een chihuahua) heeft en aan de rechterarm een grote tas heeft hangen die verdacht veel lijkt op een ontwerp van de tassengigant Louis Vuitton (dat voldoet aan: daadwerkelijke kritiek). Het jongetje is omgeven door mediagiganten uit de wereld van de politiek, film en het leger.
Hoe zit het dan met de hoop op iets anders? Plesner hoopte op meer aandacht voor de situatie in Darfur (ze vertelt het zelf prima op haar site, wel in het Engels). Dat is in ieder geval enorm goed gelukt. Haar kritiek kwam aan. De uiterst wrange werkelijkheid – dat een modeproduct in een schilderij media-aandacht genereert voor een oorlog elders in de wereld (met mede dank aan de rechtbankprocessen door Vuitton) – heeft ervoor gezorgd dat de oorlogssituatie aldaar niet meer genegeerd kon worden.
Het proces dat de kunstenaar aan haar broek kreeg van tassenmaker Vuitton, kwam natuurlijk in het nieuws. Er werd heftig gediscussieerd over dat schilderij (zie bijvoorbeeld dit artikel in het NRC uit 2011) en andere kunstenaars maakten uit protest afbeeldingen met zo’n tas die lijkt op een ontwerp van Vuitton (zie site Plesner).
Maar heeft de situatie in Darfur iets gewonnen bij dit alles? Misschien sommige inwoners, bijvoorbeeld mensen die konden profiteren van de door Plesner opgericht fondsen voor hulpprojecten in Darfur. Het laatste nieuws vond ik hier, een reisadvies voor Sudan van het ministerie van Buitenlandse Zaken van vier dagen geleden. Darfur is een regio in het westen van Sudan.
Is het schilderij Darfurnica, net als het schilderij Guernica, in de eerste plaats een autonoom kunstwerk? Zeker, lijkt mij, al zou Adorno daar misschien anders over denken (zie aflevering 326). In tegenstelling tot wat hij denkt zijn beide schilderijen volgens mij juist gemaakt om wandaden te veroordelen, als eerste en enige doel. Om dat doel zo trefzeker mogelijk te bereiken, maken beide kunstenaars gebruik al hun (esthetische) krachten, kennis en ervaring.
Maar goed, wat heeft dit alles met feministische kunst te maken?
