Wat is dan dat bijzondere en menselijke?
Ik citeer uit het boek van Hubert van den Berg (zie aflevering 33, p. 250): ‘Wanneer ‘dada’ in de jaren veertig een positieve bijklank krijgt en het label zodoende langzaamaan van de nodige meerwaarde wordt voorzien, gaat ook menigeen die slechts zijdelings met dada van doen had of hoogstens iets vergelijkbaars had gedaan, zich nadrukkelijk als dadaïst presenteren.’
En Marcel Duchamp is er daar één van. Van den Berg (p. 250): ‘Het spectaculairste geval van een kunstenaar die aanvankelijk bewust afstand houdt, maar vervolgens – in het bijzonder in de Amerikaanse kunstgeschiedenis – naam maakt als een van de belangrijkste protagonisten van de dadabeweging, zoniet de belangrijkste dadaïst überhaupt, is Marcel Duchamp.’
En om het nog wat meer in te peperen vervolgt Van den Berg (p. 250) met: ‘Ten tijde van de historische dadabeweging moest hij weinig van dada hebben. Duchamp verzette zich er toentertijd tegen om als dadaïst te worden geboekstaafd en zo als dadaïst te kunnen worden afgedaan. Eind jaren veertig, begin jaren vijftig stelt Duchamp daarentegen het nodige in het werk om als pionier van de dadabeweging te worden erkend – en niet zonder succes.’
Verderop schrijft Van den Berg (p. 254-255) dat Duchamp vooral na de Tweede Wereldoorlog zijn New-Yorkse avant-gardistische activiteiten uit de jaren tien ‘als zenit van dada [gaat] presenteren en slaagt er daarbij in van een historische mug, het blaadje new york dada 1921, een historiografische olifant te maken. Terwijl dit eenmalige tijdschriftje feitelijk de enige manifestatie van dada-als-dada in New York was, weet Duchamp met succes het verhaal in de wereld te zetten of in ieder geval te versterken dat New York dé plaats is geweest waar dada zou zijn begonnen […] “Dada New York” met Marcel Duchamp in de hoofdrol als de ultieme pre- of protodadaïst.’
Dus hoewel Duchamp in de jaren tien echt helemaal níets met Dada te maken wil hebben, begint hij de voordelen ervan voor zichzelf te zien als Dada langzaam maar zeker steeds meer erkenning krijgt als belangrijke kunstbeweging.
Is hij een valsspeler?
