Het is blijkbaar ingewikkeld om kunst te bespreken als het alleen om ideeën gaat, als er geen object is dat je kunt aanwijzen en waarvan je de uiterlijke kenmerken kunt aantonen.
De filosofische theorieën in de esthetica die ik ken, kunnen daar niets mee, met ideeënkunst, met objecten als schuursponsjes en urinoirs, met een gegraven en weer dichtgegooid gat in de grond, met zeven gesmolten sneeuwballen op een boomtak (zie ook aflevering 31). In kunsttheorieën is het toch altijd weer nodig om terug te grijpen op schilderijen en sculpturen, op termen als perspectief, kleurgebruik, de compositie en de juiste realistische weergave, of formaat, grootte, lijn, vorm, textuur en materialen, ofwel het object zélf.
Ik houd me trouwens aanbevolen voor kunsttheorieën van filosofen die wél uit de voeten kunnen met ideeënkunst, dus als je nog iets of iemand weet…
De filosoof Jerrold Levinson, die zei dat kunst altijd een relatie heeft met kunst uit het verleden, schreef over ‘kunstbewuste makers van kunst’ (in: Defining Art Historically, 1990, zie ook aflevering 41). Wat bedoelt hij daarmee?
Dat zit zo. Nieuwe kunst is volgens hem kunst vanwege haar relatie met het recente verleden, kunst uit het recente verleden is kunst vanwege haar relatie met kunst uit een verder verleden enzovoort, tot je uitkomt bij de oerkunsten.
Wat deze oerkunsten zijn weet niemand, aldus Levinson, maar er is wel een oplossing: je werkt gewoon steeds verder terug naar het verleden om te onderbouwen waarom iets als kunst kan worden beschouwd.
Ik denk dat hij zoiets bedoelt als indertijd gebeurde bij het werk van de impressionisten. Mensen zochten en vonden overeenkomsten tussen het werk van de impressionisten en die uit de artistieke traditie van de periode ervoor en konden het toen als kunstwerken zien in plaats van broddelwerk (zie aflevering 29).
Nadeel van deze ‘terugwerkmethode’: het vereist een enorme kennis over de intenties van de kunstenaar (werkt hij met zijn voorgangers in gedachten en zo ja welke en waarom die en geen andere en waarom maakt hij dan juist dat werk en niet iets anders … inderdaad, héél ingewikkeld) en je moet enorm veel weten over kunstwaardering in het verleden.
Pfffft. Maar dit gaat wel ergens heen…
