Foto gevonden bij Frieze.
Mary Kelly heeft in haar essay On sexual politics and art* een tamelijk verwarrende mix van psychoanalytische theorieën gepresenteerd (zie afleveringen 471-483). Nu wil ze de kunst van vrouwen koppelen aan haar verhaal.
Ze begint met 1) Vrouwelijke cultuur (moeder kunst).
Volgens Kelly speelt bij ‘moeder kunst’ de identificatie met de vrouw die zorgt, ofwel de moeder die je voedt. De moeder geeft melk en dus alle ‘goede dingen’. De ‘moeder kunst’ kunstenaar herwaardeert de producten (liefdeswerk noemt Kelly dat) van deze moeder, zoals het maken van patchwork quilts, kaarsen, brood en het uitvoeren van een variatie aan magische rituelen.*
Deze moeder is de ‘fallische moeder’, schrijft Kelly.* Hiermee bedoelt ze, denk ik, de ‘symbolische volkomenheid’ (zie aflevering 481). Als freudiaanse uitsmijter voegt Kelly daaraan toe dat deze moeder ‘de ongecastreerde ‘parthenogenator’ van de preoedipale instantie’ is.*
Wat dat dan precies mag betekenen? Eigenlijk doelt Kelly op de vroege moeder-kindrelatie, als alles nog symbolisch volkomen lijkt tussen die twee en de vader nog geen (castrerend) roet in het eten heeft gegooid (zie ook aflevering 481). Parthenogenese is overigens de maagdelijke voortplanting. De moeder is dan dus als een soort Maria, de vrouw van de ‘onbevlekte ontvangenis’.
Maar het is niet allemaal brood en rozen. Nee nee, er ‘is ook de gecastreerde en (onbewuste) verachte moeder van het oedipuscomplex.’* Dat is dus nadat die vader zijn plaats in het geheel is komen opeisen. Het wordt dan een geworstel voor het kind tussen een voorkeur voor de moeder of de vader.
Het liefdeswerk van die verachte moeder wordt volgens Kelly door vrouwelijke kunstenaars aangeduid als ‘vrouwenwerk’, een soort iconografie van slachtofferschap. De kunstvormen die Kelly hierbij noemt zijn installaties en performances. Deze performances kenmerken zich door obsessieve activiteiten als schrobben, strijken en eten klaarmaken. Dat klaarmaken van eten is volgens Kelly mogelijk een verwijzing naar de kannibalistische relatie tussen moeder en kind, of naar de totem-maaltijd, waarin inname van de vader betekent zijn naam en status toe-eigenen.*
Totem-maaltijd? Dat komt van een omstreden freudiaanse theorie. Het is iets met totem, vadermoord of het verlangen ernaar, een oerhorde, absoluut gezag van vader, die vermoord wordt, en broers die na de vadermoord een clan en nieuwe cultuur (totemisme) starten.
Afijn, dus, nou ja, goed, maar wat voor werk van welke kunstenaars hoort hier volgens Kelly bij?
