Je bent lekker aan het tekenen. Sjonge, wat ben je lekker bezig! Je tekent erop los, je tekent alles wat los en vast zit, je tekent de in je hoofd voorbijschietende fantasiefiguren, je tekent je moeder en maakt daar een beetje gekke tekening van door dat te combineren met een fantasiefiguur, je tekent … nou ja zeg, dat heeft warempel wel iets weg van impressionisme of kubisme.
Pardon?
Hoe weet je dat?
Ja, hoe weet je zoiets? Toen ik mezelf leerde tekenen wist ik van niets. Maar goed, een mens wordt ouder en wijzer, gaat een eigenwijze weg en komt onderweg weleens wat tegen. Heel langzaam sijpelde de kunstwereld met ministapjes mijn wereld binnen. Het rare is, wanneer maak je die stap naar, zoals Levinson dat noemt, een bewust zijn van hoe deze kunst van nu tot aan ‘oerkunst’ is beschouwd/behandeld? Want dat is volgens hem nodig voor de kunstbewuste makers van kunst.
Neem nu Betzy Akersloot-Berg (1850-1922), de internationaal zeer gewaardeerde en door een groot publiek bewonderde zeeschilder, in haar tijd. Na haar dood raakt ze snel vergeten, zoals zovele vrouwelijke kunstenaars. Als kind tekende ze en op een zeker moment in haar leven is ze begonnen met schilderen. In een boek over haar: Betzy Akersloot-Berg, zeeschilderes, door Brit Bell (2000), staat dat haar belangstelling lag bij kustlandschappen, de stille en stormachtige zee, stranden en rotsen. Beetje gek voor vrouwen uit haar tijd. Vrouwen hoorden binnen te schilderen en niet buiten, zoals Akersloot-Berg meestal deed, en ze schilderden portretten van familie en vrienden, en stillevens. Volgens Brit Bell schilderden weinig vrouwen landschappen en was Betzy Akersloot-Berg in feite de enige die de zee als hoofdmotief koos.
Deze keuze van Akersloot-Berg sluit aan bij wat ik in de vorige aflevering (55) schreef, namelijk dat je in de eerste plaats een maker bent, met bepaalde belangstellingsgebieden. Bij Akersloot-Berg was dat dus: schilderkunst, de zee, rotsen en stranden. Ze ondernam daarvoor, voor een vrouw in die tijd behoorlijk ongebruikelijke, trektochten langs de Noorse kust en ging aan boord van schepen om zo dicht mogelijk bij de zee te zijn.
Scholing was voorbehouden aan mannen, maar Akersloot-Berg vond toch manieren en bereidwillige leraren om zichzelf bij te scholen in het schilderen. Ze is daarvoor in Oslo, München, Den Haag en Parijs geweest. Op al haar reizen en tijdens de lessen kwam ze in aanraking met andere schilders, hun werk en diverse kunstvormen: ze kreeg dus een steeds beter beeld of, zoals Levinson dat schrijft: een bewust zijn van kunst van nu tot aan ‘oerkunst’. Ze werd een kunstbewuste maker.
Fascinerend is dat Akersloot-Berg ongeacht haar toenemende kunstbewustzijn realistisch en natuurgetrouw wilde blijven schilderen. Onder invloed van Hendrik Willem Mesdag, met wie zij enige tijd samen schilderde, werd haar toets wat losser en vrijer, maar het impressionisme en expressionisme bijvoorbeeld liet zij grotendeels aan zich voorbijgaan. Het was een bewuste keuze, die ze maakte ondanks haar toenemende kennis over hoe kunst werd gewaardeerd. Zij was zich op een gegeven moment bewust van hoe kunst op dat moment en in het verleden werd beschouwd/behandeld.
En trok zich daar niets van aan: ‘Geen enkele stijlrichting bestaat voor mij persoonlijk, slechts de zee en de Noorse kust zijn mijn onderwerp’, schreef ze in een brief (Bell, 2000, p. 61). Maakte ze dan geen kunst? Natuurlijk wel, en zeker volgens de definitie van Levinson (zie aflevering 49). Haar werk en dat van andere zeeschilders werd in hoge mate gewaardeerd en maakte deel uit van de kunsttraditie ‘zeeschilderijen’.
Op Pinterest heb ik een bord gemaakt met een aantal van haar werken. Kijk en oordeel zelf.
