In de feministische kunstpraktijk is de relatie tussen kunst en politiek totaal nieuw, weet Griselda Pollock te melden, maar ze vindt het wel noodzakelijk en verwijst naar het boek Women’s Estate van Juliet Mitchell uit 1971 (zie aflevering 549).
Volgens Pollock stelt Mitchell het belangrijkste gebied van onderdrukking van vrouwen in moderne kapitalistische samenlevingen vast, namelijk de verdeling van arbeid in het gezin op grond van het geslacht en de psychosociale constructie van vrouwelijkheid (zie afleveringen 550-572).*
Naast deze analyse van de huiselijke en privésfeer als politieke arena, aldus Pollock, hebben vrouwen de strijd aangebonden met de controle over vrouwenlichamen, de regulering van seksualiteit van vrouwen. In een belangrijke feministische film, geproduceerd in 1976 door de Britse filmmakers Laura Mulvey (in aflevering 470 staat een interview met haar) en Peter Wollen, staan deze thema’s centraal, schrijft ze. Het gaat om de film Riddles of the Sphinx, waarvan ik drie stukjes heb gevonden: de openingsscène (4:28 minuten), een clip van synthese feministische theorie en experimentele filmtechniek (2:32 minuten) en een clip van wat mysterieus deel van deze avant-gardefilm (2:10 minuten).
De thema’s worden in de film gepresenteerd in termen van de raadsels waarmee vrouwen worden geconfronteerd als ze hun leven in dienst stellen van het moederschap, bijvoorbeeld in een cultuur die de moeder onderdrukt en wordt geregeerd door de vader. De filmers maken gebruik van het beeld van de sfinx buiten de stad, aan de rand van de patriarchale cultuur, en laten ondertussen de kolossale vragen waarmee vrouwen worden geconfronteerd horen. Pollock heeft een stukje script in haar artikel opgenomen:
- Moeten vrouwen speciale voorwaarden voor moeders eisen?
- Kan een kinderopvangcampagne alles bestrijden dat fundamenteel is voor de onderdrukking van vrouwen?
- Moet de strijd van vrouwen zich concentreren op economische kwesties?
- Is huishoudelijk werk productief?
- Is de verdeling van arbeid de wortel van het probleem?
- Is uitbuiting buitenshuis beter dan onderdrukking binnenshuis?
- Moeten vrouwen zich apart van mannen organiseren?
- Kan er een sociale revolutie zijn waarin vrouwen geen leidende rol spelen?
- Hoe verhoudt de strijd van vrouwen zich tot klassenstrijd?
- Is het patriarchaat de belangrijkste vijand voor vrouwen?
- Werkt de onderdrukking van vrouwen zowel op het onbewuste als op het bewuste?
- Hoe zou een politiek van het onbewuste eruit zien?
- Hoe noodzakelijk is het in werkelijkheid of verbeelding voor vrouwen om moeder te zijn?
- Is het gezin nodig om verschillen tussen vrouw en man te behouden?
- Zijn kinderopvangcampagnes op dit moment prioriteit voor vrouwen?
Vraag na vraag kwam op, malend in haar gedachten, zonder tot enige conclusie te komen. Ze leidden zowel naar de samenleving als naar haar eigen herinneringen. Toekomst en verleden leken aan elkaar vast te zitten. Ze voelde een bundeling van kracht, maar geen zekerheid van succes.*
Het probleem van feministische politiek wordt verergerd door het feit dat vrouwen zich geen eigenaar meer voelen van de cultuur en haar taal, vervolgt Pollock, en verwijst naar een interview met Susan Hiller, waarvoor ik verwijs naar de afleveringen 340 (met filmpje van haar werk), 413, 541-542 en 544.
*Uit: Griselda Pollock, II Feminism and Modernism. In: Framing Feminism, Art and the Women’s Movement 1970-85. Eds. Roszika Parker en Griselda Pollock, Pandora Press, Londen, 1987, pp.79-119.