Foto gevonden bij The Observer.
Tijdens die eerste internationale vrouwendag in Londen, maart 1971, nemen de acties van vrouwen (zie aflevering 575) nog voornamelijk agitprop-vormen aan, schrijft Griselda Pollock.*
Agitprop … dat moest ik even opzoeken. Kunstbus gaat daar uitgebreid op in. De term stamt uit het Russische communisme en komt van het Russische agitatsiya propaganda: agitatiepropaganda. ‘Agitatie’ is dan het gebruik van politieke slogans en halve waarheden om de massa op te roepen zijn grieven onder ogen te zien, en ‘propaganda’ de promotie van historische en wetenschappelijke argumenten om de intelligentsia politiek te beïnvloeden. (Bron: Kunstbus.)
Agitprop was eerst een vorm van volkstoneel in de beginjaren van het communisme om een breed publiek (veel Russen waren analfabeet) de communistische waarden bij te brengen. Via het Agitprobyuro (Bureau van Agitatie en Propaganda) ontstond de ontwikkeling van door de overheid gesponsorde Russische kunst en design, dat later bekend werd als Agitprop. Vormgevers, dichters en typografen gebruikten hun creatieve talenten om de Arbeidersklasse te alfabetiseren. (Bron: Kunstbus, zie daar ook voor nog meer info.)
Allez, dus, iets hiervan wordt blijkbaar ook gebruikt in de beginjaren van de vrouwenbeweging, niets menselijks is vrouwen vreemd, zoals ik wel vaker heb opgemerkt in deze afleveringen.
Niettemin, zo laat Pollock weten, omvatten de overwegend agitprop-vormen veel van de problemen en strategieën die in het volgende decennium door feministische kunstenaars zouden worden behandeld, zoals het doorbreken van taboes, bewustwording en ondermijning.*
Taboes voor vrouwen zijn eindeloos en het wapen voor onderdrukking. Feministische kunstenaars gaan dat juist uitgebreid benadrukken en vieren. Pollock noemt het niet, maar ik moet dan denken aan de Tampaxlithografie (1971) en de menstruatiebadkamer in Womanhouse (1972) van Judy Chicago (zie aflevering 111). Of Carolee Schneemann met Interior Scroll (1975), de performance waarbij ze een lange strook papier met tekst uit haar vagina trekt en voorleest wat erop staat (zie aflevering 183). Om maar een paar voorbeelden te noemen.
Bewustwording, hét instrument om voorgeschreven vrouwenbeelden af te werpen (zie bijvoorbeeld aflevering 566, maar zoek op mijn site op ‘bewustwording’ en je vindt vele afleveringen over dit onderwerp). In nauw verband staat hiermee ‘ondermijning’, ofwel het veranderen van dominante door mannen gemaakte afbeeldingen door de subteksten (impliciete betekenissen van geschreven of gesproken teksten) te onthullen.
Het gebruik van beelden functioneert volgens Pollock op die vrouwendag in Londen en in de vrouwenbeweging in het algemeen in een dubbele ruimte:
- Ze zijn een middel om de politiek van vrouwen de straat op te brengen, met strijdvaardige visuele statements die tegelijkertijd breken met het glitter en glans beeld dat altijd van en voor vrouwen getoond wordt.
- Ze zijn het doel: het gebruik van kunst om de kunst wordt verdrongen door de strijd tegen de dominante beelden die een extra onderdrukkingsniveau vormen.*
Hierin is in de loop van de jaren verandering gekomen.*
*Uit: Griselda Pollock, II Feminism and Modernism. In: Framing Feminism, Art and the Women’s Movement 1970-85. Eds. Roszika Parker en Griselda Pollock, Pandora Press, Londen, 1987, pp.79-119.
