Foto gevonden bij utrillo.com, meer info over de kunstenaar bij wikip.
Pas als je echt goed gaat nadenken over de betekenis van die vraag ‘Waarom zijn er geen grote vrouwelijke kunstenaars geweest?’ en welke gevolgen eraan vastzitten (zie ook de afleveringen 638-645), ga je beseffen hoezeer je bewustzijn is geconditioneerd – en vaak vervalst – door de manier waarop de belangrijkste vragen worden gesteld in de wereld om ons heen, schrijft Linda Nochlin.*
De beweringen dat er een Oost-Azië probleem is, een armoedeprobleem, een zwarte-mensen-probleem en een vrouwenprobleem, slikken we maar voor zoete koek, aldus Nochlin. Maar de eerste en belangrijkste vraag moet natuurlijk zijn: Wie formuleren deze ‘kwesties’? Om direct gevolgd te worden door de vraag: Wat is het doel van zulke formuleringen? (Denk bijvoorbeeld aan het zogenaamde ‘Jodenprobleem’, geformuleerd door de Nazi’s.)*
In de tijd dat Nochlin haar artikel schrijft gaat de directe communicatie steeds sneller (al is het nog voor de komst van de pc) en volgens haar worden daardoor problemen snel op een bepaalde manier geformuleerd. Het is een methode van machthebbers om hun slechte geweten te sussen, foute zaken te rationaliseren en rechtvaardigen. Zo wordt het probleem dat Amerikanen in Vietnam en Cambodja hebben gecreëerd, door Amerikanen het ‘Oost-Aziatische Probleem’ genoemd, terwijl Oost-Aziaten het misschien, meer realistisch, zien als het ‘Amerikaanse Probleem’.*
Het zogenaamde Armoedeprobleem kan door bewoners van stedelijke getto’s of braakliggende terreinen heel anders worden gezien, namelijk op veel directere wijze als het ‘Welvaartsprobleem’. Zo verdraait dezelfde ironie het ‘Probleem van de Witte Mensen’ in zijn tegendeel: een Probleem van Zwarte Mensen. Een omkering die natuurlijk ook aan de basis ligt van de formulering van het zogenaamde Vrouwenprobleem.*
Het idee om alles wat met mensen te maken heeft een ‘probleem’ te noemen, is in de tijd van Nochlin ‘een vrij recent probleem’, schrijft ze. Draagt dat bij aan een ‘oplossing’? Helpt het bijvoorbeeld om iets te duiden als een ‘Vrouwenprobleem’?*
Nee, natuurlijk niet. Je kunt zoiets als het ‘Vrouwenprobleem’ helemaal niet ‘oplossen’, want wat menselijke problemen met zich meebrengen is dat een bepaalde situatie alleen maar een bepaald stempel krijgt, of de ‘problemen’ veranderen zelf hun standpunt of programma radicaal. Zo zijn vrouwen en hun situatie in de kunsten, net als de andere gebieden waarin zij actief zijn, geen ‘probleem’ dat je door de ogen van de dominante mannelijke machtselite moet zien.
Wat dan wel?
*Nochlin, L. (1971). ‘Why Have There Been No Great Women Artists?’ In Women, Art, and Power and Other Essays, pp. 145-178. New York: Harper & Row.