Ken je dat? Je bent volledig overtuigd ergens van, toch slaat langzaam maar zeker de twijfel toe, maar je blijft desondanks vasthouden aan die oude overtuiging omdat je het anders ook niet weet, en dan komt er iets voorbij dat inslaat als een bom?
Het overkwam mij een paar dagen geleden. Mijn filosofisch denken is doordesemd met het mannelijke bolwerk in de filosofie. Op zich niet verwonderlijk, gezien mijn opleiding bij Wijsbegeerte aan de Universiteit Utrecht (afgestudeerd in 2008) in de analytische filosofie. Wat ik daaraan heb overgehouden is een idee van hoe filosofie hoort te zijn: een mannelijk analytisch denken over universele zaken, met als belangrijkste filosofen analytici als René Descartes, David Hume, Immanuel Kant, Arthur Schopenhauer, Hans-Georg Gadamer, Ludwig Wittgenstein, Walter Benjamin, Martin Heidegger, Wilhelm Godfried Leibniz, John Locke, Bertrand Russell. Ik houd daar ook van, analyseer zelf graag, dus tot zover geen enkele reden om iets anders te willen.
Maar ja, er zijn zoveel meer filosofen dan het hierboven genoemde stelletje, bijvoorbeeld Michel Foucault, de twee Jacques: Derrida en Lacan, Friedrich Nietzsche, Paul Ricoeur, Jean-Paul Sartre, en allerlei filosofen die zich bezig hebben gehouden met godsdienst/theologie (middeleeuwen, oudheid). Kon ik die dan allemaal afdoen met ‘niet zo interessant’? Tuurlijk! Je moet tenslotte je onderzoeksgebied een béétje afbakenen.
Wat? Vrouwelijke filosofen? Pfffft. Die hebben toch niets noemenswaardigs gepresteerd? Ze worden in elk geval nergens genoemd. Ja, hooguit als iemand die met een of andere beroemde filosoof heeft gecorrespondeerd. Vrouwenstudies? Jaja, ik weet heus wel dat het bestaat, maar die richten zich vooral op feminisme, op ‘het persoonlijke is politiek’ en negeren het abstractere denken, het analyseren om te komen tot universelere zaken, dingen die boven de dagelijkse werkelijkheid uitstijgen.
Dus ik maar peinzen hoe ik die analytische filosofie kan combineren met mijn esthetische onderzoeksvraag: hoe vrouwen hun weg hebben gevonden in het lang door mannen gedomineerde terrein van de kunsten. Een vraag die onvermijdelijk leidt naar het feminisme, feministische kunstenaars, feministische kunsthis(or her)torici en daardoor ook naar de geschiedenis van de diverse fasen in de seksuele revolutie. In deze zoektocht pluk ik De tweede sekse van Simone de Beauvoir dan toch ook maar weer uit mijn boekenkast en maak ik serieus werk van Filosofie als passie. Het denken van Simone de Beauvoir van Karen Vintges, een boekje dat bij mij naast De tweede sekse staat. Hoe meer ik zoek, hoe minder ik weet welke richting ik op moet met mijn proefschrift. Moet ik niet eerst eens uitzoeken wat ik nou eigenlijk wil met filosofie, een antwoord vinden op de vraag hoe de analytische filosofie te combineren met mijn esthetische onderzoeksvraag?
Ik wist niet zo goed welke kant ik nu op moest, tot ik een paar dagen geleden van mijn filosofische sokken werd geblazen. Als lid van de Nederlandse Society for Women in Philosophy (SWIP) word ik op de hoogte gehouden van activiteiten. Vaak moet ik die voorbij laten gaan (geen tijd, te ver weg, slechte onlineverbinding), maar kan ik wel events terugkijken via de site van SWIP. Al dralende en zoekende naar hoe ik nu verder moest met mijn proefschrift kwam ik daar terecht en dacht: ach, laat ik deze maar eens terugkijken, het SWIP-NL Hypatia event van 8 mei 2021 met een lezing van filosoof Ruth E. Hagengruber: The Stolen History: Retrieving the History of Women Philosophers and Its Methodical Implications en een paneldiscussie met de filosofen Monika Kirloskar-Steinbach, Chris Meyns en Ruth E. Hagengruber over Between the lines: Will uncovering erased voices change our notion of philosophy?
Ik verwachtte een verhaal over vrouwen in de filosofie, dat ze volgens het mannenbolwerk geen bijdrage van betekenis hebben geleverd aan de geschiedenis van de filosofie en daarom ook niet in de handboeken staan, maar dat ze er heus wel zijn. Een verwachting die ook wel uitkwam, maar het ging een heel andere kant op. De vraag luidde:
Verandert de ontsluiting van uitgewiste stemmen ons begrip van filosofie?
Pardon? Hier moest ik even de video stilzetten en buiten rondje naar adem gaan happen.
De filosofie van vrouwen moet je niet zoeken in handboeken en overzichten, zo leer ik, maar in briefwisselingen, archieven en genres. Ja maar … hoe weet je nou of dat filosofie is? Al moet ik toegeven dat zelfs iemand als De Beauvoir, een cum laude afgestudeerd filosoof die het ene filosofische werk na het andere schreef, tot voor kort ook steeds maar weer weggezet is als het wormvormig aanhangsel van Sartre. Het is niet de vraag of het nalatenschap van vrouwen wel filosofie is, maar of het hele huidige idee van filosofie wel klopt. Voor mij is dat een zeer revolutionaire gedachte die heel hard binnenkwam. Neeee, riep alles in mij, dat wil ik niet, tegelijkertijd beseffend dat ik me dus gedroeg als een halsstarrige stick-in-the-mud. Crisis!
Dus vandaar al die boeken om mij heen (zie foto), want die moeten helpen bij het zoeken naar een nieuw antwoord op de vraag wat filosofie nu eigenlijk is.
