Wat is kunst? Nou, dát!
Het zit er niet in. Hoeveel theorieën je er ook bij haalt, het blijven theorieën. Je zet een aantal grenspalen neer, rolt je meetlat uit en voilà, het kunstwerk dat past binnen die grenspalen en langs die meetlat is kunst, al het andere niet. Ik heb weleens ergens gelezen dat iemand zo’n strikte theorie had bedacht dat er welgeteld één kunstwerk er bíjna aan voldeed.
Dat is wat ik dan ook op theorieën tegen heb. Je lijkt grip op de kwestie te hebben, maar dat is maar schijn. Je ‘vangt’ immers maar een deel van het geheel. Bovendien, zoals ik schreef in aflevering 38: is kunst niet veel te veel in beweging om het in een definitie te vangen? Volgens mij wel. Dat geeft niet. Filosofische esthetica is ook in beweging, daarom houd ik er ook zo van.
Toch hebben de definities wel een paar dingen duidelijk gemaakt. De esthetische waardering die bijvoorbeeld in het gedrang komt bij gevonden en conceptuele kunst. Gevonden kunst biedt dan wel objecten, maar ja, die zullen vooral de kennisoordelen activeren (zie aflevering 26): je registreert ‘fietswiel’, ‘koelkast’, ‘lamp’, ‘urinoir’ enzovoort. Misschien ga je, als welwillende toeschouwer, nadenken over wat er aan de hand is. Je bent bijvoorbeeld goed ingelicht over allerlei kunstwerken en kunstenaars. Of je hebt een lap verklarende tekst bij het object hebt gelezen. Aan het object zelf verandert niets, het blijft een doelmatig ding.
Conceptuele kunst biedt helemaal geen objecten. De in de geest gevormde kunst wordt niet uitgevoerd, of uitgevoerd en tenietgedaan, zoals Oldenburg met zijn dichtgegooide gat in Central Park achter het Metropolitan Museum. Daadwerkelijke uitvoering is niet noodzakelijk, want een idee is immers immaterieel. Hoe weten wij dan toch van het bestaan van conceptuele kunst? Ha! Er bleek toch enige materialiteit nodig. Het was een mooi idee, dat idee, maar bijna niemand kan er wat mee.
Conceptuele kunstenaars zetten vaak niet-traditionele middelen in als schetsen, foto’s, filmpjes en teksten om hun idee ‘zichtbaar’ te maken. De neiging bestaat om die middelen te gaan beoordelen op hun esthetische kwaliteiten.
Hoe relevant zijn nou eigenlijk die esthetische eigenschappen bij kunstwerken?