Feuilleton Abramovic - PhD

Aflevering 748 Wortels vrouwenonderdrukking: Federici (6)

Boeren hangen een monnik op die aflaten heeft verkocht, Niklaus Manuel Deutsch, 1525. Uit: Caliban and the witch, 2004, p.35. Inkleuring: Susan Hol.

Door de ‘zwarte dood’, een epidemie die van 1347 ton 1352 in Europa woedde, vielen er vele doden. De epidemie werd veroorzaakt door de pestbacterie en kostte wereldwijd tussen de 75 en 200 miljoen mensen het leven. Dus ja, toen moesten de vrouwen natuurlijk kinderen gaan baren en was het klaar met hun controle over hun voortplantingsfunctie (zie aflevering 747). Om vrouwen aan te zetten tot kinderen baren verzon de kerk/inquisitie de meest idiote aanklachten. Er kwam een overgang van de vervolging van ketters naar de heksenjacht. De nadruk kwam op ketterse vrouwen te liggen en begin vijftiende eeuw werd het belangrijkste doelwit van de kerk/inquisitie de zogenaamde ‘heks’.*

Ketters hadden overal hun supporters, verdedigers en gelovigen. De wreedheden van de kerk kon niet voorkomen dat het ketterse gedachtegoed werd verspreid. Ketterij was populair in alle lagen van de bevolking en vooral bij de lagere klassen, in de stad en op het platteland. Vrouwen en mannen vochten zij aan zij tegen die klotekerk en er was veel solidariteit tussen de armste bewoners van stad en platteland tijdens opstanden. De protesten zijn het grootst bij loonwerkers, een soort lijfeigenen begin veertiende eeuw, alleen nu van kooplieden. Deze loonwerkers geven de meeste steun aan ketterse ideeën, maar op protesten staan lijfstraffen of de dood. Door de pestepidemie veranderde het sociale en politieke leven. Mensen gingen vooral het leven vieren, omdat ze nu wisten dat het zomaar afgelopen kon zijn, dus waarom zou je nog werken en gebukt gaan onder sociale en seksuele voorschriften.*

Doordat dertig tot veertig procent van de Europese bevolking was gedood door de pest, werd arbeid schaars en duurder. De arbeider werd machtiger en boeren en ambachtslieden kregen meer macht in handen. Eind veertiende eeuw besloten hele dorpen te stoppen met het betalen van huur, boetes en belastingen. Onbetaald werk deden ze ook niet meer. Er was een wervelwind van revolutie gaande. Tegen de vijftiende eeuw waren er hele oorlogen tussen boeren en adel met als doel een eind maken aan de macht van de adellijke heren. In de vijftiende eeuw heeft het proletariaat een ongekende macht in handen als gewilde arbeidskrachten, een boost voor het zelfvertrouwen en een bron van eisen stellen, tot ergernis van de werkgevers.*

Vrouwen konden ook hogere lonen afdwingen. In het kielzog van de pestepidemie waren de beloningsverschillen tussen vrouwen en mannen drastisch verminderd. De levensstandaard van het proletariaat bleef ongeëvenaard tot de negentiende eeuw. Lijfeigenen maken plaats voor vrije boeren die alleen tegen een aanzienlijke beloning werk aannamen. Eind vijftiende eeuw is er een contrarevolutie aan de gang op elk niveau van het sociale en politieke leven. De politieke autoriteiten proberen de jongste en opstandigste mannelijke arbeiders in te palmen met een wrede seksenpolitiek die hen toegang gaf tot gratis seks, waardoor de klassentegenstelling veranderde in een vijandschap tegen proletarische vrouwen (alle cursivering in het hiernavolgende van mij):

  • In Frankrijk werd verkrachting vrijwel geheel gedecriminaliseerd (niet meer illegaal of strafbaar), maar alleenals de slachtoffers vrouwen uit de lagere klassen waren. Groepsverkrachting van proletarische vrouwenwas een gangbare praktijk die de verkrachters luid en duidelijk op straat uitvoerden, in groepen van twee tot vijftien mannen, inbrekend in huizen of vrouwen door de straat slepend, zonder enige poging geheimzinnig te doen.
  • In Venetië kwam de verkrachting van een proletarische vrouw, ook groepsverkrachting, mannen op een milde berisping of lichte straf te staan. De deelnemers aan deze ‘sport’ waren jonge gezellen (knecht, handwerksman, dagloner) of huisbedienden, straatarme zonen van welgestelde families. De aangevallen vrouwen waren arme meiden die als meid of wasvrouw werkten of over wie het gerucht ging dat ze ‘gehouden’ werden door hun meesters.
  • Gemiddeld de helft van de mannelijke jeugd in de stad was op een gegeven moment betrokken bij deze verkrachtingen.*

Federici haalt de Franse historicus Jacques Rossiaud aan, die deze praktijken beschrijft als een vorm van klassenprotest, een middel voor proletarische mannen die – door economische omstandigheden jarenlang gedwongen een huwelijk uit te stellen – hiermee terugpakten wat ‘van hun’ was en om wraak te nemen op de rijken. Het resultaat ervan was destructief voor alle arbeiders. Deze door de staat gesteunde verkrachtingen van arme vrouwen ondermijnde de klassensolidariteit die was bereikt in de anti-feodale strijd. De autoriteiten beschouwden de door hun beleid veroorzaakte onlusten (vechtpartijen, jeugdbenden die ’s nachts door de straten zwierven op zoek naar avontuur, verstoren van de openbare rust), als een kleine prijs in ruil voor een vermindering van de sociale spanningen. Deze autoriteiten waren doodsbang voor stedelijke opstanden. Ze waren ervan overtuigd dat als de armen de overhand zouden krijgen, ze hun vrouwen zouden pakken en zouden houden voor gezamenlijk bezit en gebruik.*

En wie betaalden de gigantische prijs? De proletarische vrouwen die zo minachtend geofferd werden door zowel meesters als bedienden. Eenmaal verkracht konden ze niet gemakkelijk hun plaats in de samenleving terugkrijgen. Hun reputatie was vernietigd en ze stonden voor de keuze om de stad verlaten of de prostitutie in te gaan. En zij waren niet de enigen die onder deze terreur leden. De legalisering van verkrachting creëerde een klimaat van intense vrouwenhaat dat alle vrouwen degradeerde, ongeacht hun klasse. Het maakte de bevolking ook ongevoelig voor het plegen van geweld tegen vrouwen, waardoor de weg werd voorbereid voor de heksenjacht die in dezelfde periode begon.*

*Silvia Federici, Caliban and the witch, 2004.

About the author

Susan Hol

Ontdek meer van Susan Hol

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder