Feuilleton Abramovic - PhD

Aflevering 754 Wortels vrouwenonderdrukking: Federici (12)

De overname van de medische praktijk door mannen wordt uitgebeeld in dit Engelse ontwerp: een engel duwt een vrouwelijke genezer weg van het bed van een zieke man. Het spandoek hekelt haar zogenaamde incompetentie. Uit: Caliban and the witch, 2004. Bron afbeelding: zie link in laatste alinea. Inkleuring: Susan Hol.

Onder druk van mishandeling, geweld en verlies van werk konden vrouwen nauwelijks nog het gewoonlijke geboorteproces uitvoeren. Om hun nieuwe regels door te drukken (moeder liever dood dan het kind, zie aflevering 753) moesten de mannen de gemeenschap van vrouwen rondom het bevallingsbed uit de kamer zien te verbannen. Vroedvrouwen kwamen onder toezicht van de mandokter te staan, of ze werden gedwongen om als politievrouw voor de staat te spioneren. Als een vroedvrouw haar praktijk wilde voortzetten, moest ze alle geboorten rapporteren, vaders opsporen, vrouwen onderzoeken op stiekeme geboorten en vrouwen opsporen van te vondeling gelegde kinderen. Daarnaast moesten ook buren en naasten vrouwen bespioneren en alle seksuele details rapporteren: of ze een man ontving terwijl haar echtgenoot weg was, of ze een huis binnenging met een man en de deur achter zich sloot. In Duitsland ging de pro-natalistische kruistocht zo ver dat vrouwen gestraft werden als ze tijdens het baren niet genoeg moeite deden of weinig enthousiasme toonden voor hun nakomeling.*

Het resultaat van dit twee eeuwen durende beleid (eind achttiende eeuw werden nog steeds vrouwen geëxecuteerd in Europa voor kindermoord) was de onderwerping van vrouwen aan de voortplanting. Waar vrouwen in de middeleeuwen zonder problemen verschillende vormen van voorbehoedsmiddelen gebruikten en een onbetwistbare controle hadden over het geboorteproces, werd door dit beleid de baarmoeder voortaan openbaar terrein, gecontroleerd door mannen en de staat, en werd de voortplanting direct in dienst gesteld van de kapitalistische accumulatie. De vrouwen die gedwongen werkten op de Amerikaanse koloniale plantages ondergingen een vergelijkbaar lot, vooral tegen het eind van de slavenhandel in 1807: ze werden door hun meesters gedwongen om te dienen als fokkers van nieuwe werknemers. Het verschil met Europese vrouwen was dat de tot slaaf gemaakte vrouwen openlijk werden overgeleverd aan aanranding en verkrachting en Europese vrouwen niet, hoewel ook mannen in Europa gewoon hun gang konden gaan, maar dan vooral met proletarische vrouwen. De vrouwen werden vervolgens gestraft voor het feit dat ze verkracht werden. De tot slaaf gemaakte vrouwen moesten ook nog toezien dat hun kinderen werden weggenomen en op de veiling verkocht. In Europa was het economische voordeel door gedwongen geboorten veel meer verborgen, het is dan ook de toestand van de tot slaaf gemaakte vrouw die het duidelijkst de waarheid en de logica van kapitalistische accumulatie onthult.*

Hoe dan ook veranderde het vrouwelijk lichaam in een instrument voor de reproductie van arbeid en de uitbreiding van de beroepsbevolking. Het lichaam van de vrouw werd behandeld als een natuurlijke kweekmachine en moest volgens ritmes buiten haar controle functioneren. Dit aspect van primitieve accumulatie (zie aflevering 743 voor uitleg over deze term) ontbreekt in de analyse van Marx, aldus Federici. Hij schrijft niets over de uitbuiting van voortplanting, noch over het (mogelijke) verzet van vrouwen daartegen. Voor Marx volgde de ontwikkeling van het kapitalisme de bevolkingsgroei en was die bevolkingsgroei een natuurlijk effect van economische ontwikkeling. Hij keek niet naar de mogelijkheid van voortplanting als een sociale, historisch bepaalde activiteit met uiteenlopende belangen en machtsverhoudingen. Hij beschouwde voortplanting simpelweg als een natuurfeit. Hij kon zich ook niet voorstellen dat mannen en vrouwen verschillende belangen konden hebben wat betreft het maken van kinderen. Hij behandelde het als een sekseneutraal, ongedifferentieerd proces.*

In werkelijkheid zijn voortplanting en bevolkingsveranderingen helemaal niet automatisch of ‘natuurlijk’ als een staat in alle fasen van de kapitalistische ontwikkeling zijn toevlucht nam tot regulering en dwang om de beroepsbevolking uit te breiden of te verminderen. Dit was vooral het geval in de tijd van de kapitalistische opkomst, toen de spieren en botten van de arbeiders het primaire productiemiddel waren. Tot op de dag van vandaag spaart de staat kosten noch moeite om de controle over de voortplanting uit de handen van vrouwen te rukken en te bepalen welke kinderen waar, wanneer en in welke aantallen geboren moeten worden. Voortplanting tegen je wil levert op: vervreemding van je lichaam, je ‘arbeid’ en zelfs je kinderen, wat dieper zit dan welke andere arbeiders ook ervaren. Onbeschrijfelijk zijn de doodsangst en wanhoop als je ziet dat je lichaam zich tegen zichzelf keert bij een ongewenste zwangerschap, vooral als er straf staat op buitenechtelijke zwangerschappen en als het krijgen van een kind je kwetsbaar maakt voor sociale uitsluiting of zelfs de dood.*

Het belang van criminalisering van de eigen controle van vrouwen over voortplanting kan volgens Federici niet overschat worden. Het effect ervan op vrouwen en de gevolgen voor de kapitalistische organisatie van werk zijn enorm. In de middeleeuwen gebruikten vrouwen bepaalde kruiden en een soort zetpillen om menstruatie op te wekken. Zo konden ze een mogelijke bevruchting afbreken of een toestand van onvruchtbaarheid creëren. Het was kennis die van generatie op generatie werd overgedragen. Toen dat crimineel werd bevonden, ging het natuurlijk meteen ondergronds, tot ook dat onmogelijk werd door alle staats-, buren- en naastencontrole. Op het moment dat anticonceptie toch nodig werd om het aantal geboorten weer te beperken, kwamen er middelen voor mannen, wat ze nog meer macht gaf. De staat ontnam vrouwen hun fysieke en mentale integriteit. Ze degradeerden moederschap tot de status van gedwongen arbeid. Daarbovenop kwam het proces om vrouwen te bestempelen tot niet-werkenden, wat eind zeventiende eeuw bijna af was.*

*Silvia Federici, Caliban and the witch, 2004; de afbeelding komt van een bron die ik pas 26 maart 2023 vond: The anarchist library.

About the author

Susan Hol

Ontdek meer van Susan Hol

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder