Afbeelding gevonden op Artsy.
Hahahahahaha, ja, ik blijf het proberen. Maar nee, helaas, wat kunst is zal altijd een raadsel blijven. Zeker in onze tijd, waarin heel veel mensen enorm veel creaties produceren van heel diverse kwaliteit. En waarvan uiteenlopende hoeveelheden mensen genieten, het waarderen, er genoegen aan beleven. Ga er maar aanstaan om daarin aan te geven wat wel en geen kunst is. Mij duizelt het bij het idee alleen al.
Kijk, ik kan natuurlijk de theorieën van filosofen als Rob van Gerwen, Jerrold Levinson en Benjamin R. Tilghman gebruiken als grenspalen en meetlatten. Ik kan ook op zoek gaan naar nóg meer theorieën, want de visies op kunst zijn eindeloos.
Ga ik allemaal niet doen.
Er zijn wel een paar dingen die mij aanspreken (ik heb niet voor niets voor de theorieën van die drie mannen gekozen 😉 ) Zo ervaar ik enige houvast in het idee – uit de theorie van Jerrold Levinson (afleveringen 44 t/m 57) – dat een maker van kunst op de een of andere manier zich moet verhouden tot dat wat anderen gemaakt hebben. Of dat nou navolging, uitwerking of een zich afzetten tegen is.
Opmerkelijk is dat ik, wanneer het gaat over je als kunstenaar verhouden tot de kunstgeschiedenis, ‘automatisch’ ofwel onbewust direct denk aan de ‘standaard’ kunstgeschiedenis. Logisch, want dat is wat bijna altijd en overal aangehaald wordt: academische schilders, reactie: impressionisme, reactie: expressionisme, reactie: kubisme enzovoort. Maar heel veel vrouwelijke kunstenaars bewandelden een heel andere route. Gold voor hen ook dit ‘navolgen, uitwerken, of een zich afzetten tegen’? Of deden zij dat heel anders?
Het element tijd dat Levinson in zijn theorie opneemt (zie aflevering 49) spreekt mij ook aan: werken die de tand des tijds overleven, maar ook: werken die eindelijk op hun plek vallen en na tientallen, soms honderden jaren ineens vele mensen aanspreken. Zo doet de tijd ook haar werk voor feministische kunstenaars, voor vrouwen die in hun jonge jaren met hun werk vele mensen aanspraken maar plotseling totaal en tientallen jaren lang verdwenen en nu weer tevoorschijn komen.
Verder vind ik de esthetische eigenschappen van belang. Ik heb ze nu in het kader van de drie mannen besproken, Van Gerwen, Levinson en Tilghman, waardoor vooral ‘perceptueel te onderscheiden objecten’ de hoofdrol hebben gespeeld (zie afleveringen 71-72), die beschikken over ‘primaire en secundaire kwaliteiten’ (zie aflevering 63). Wat ik wil weten is hoe dat zit bij bijvoorbeeld een performance zoals die van Marina Abramović op het bed met kaarsen (zie voor beschrijving afleveringen 2-). In zekere zin is een performance, net als een toneelstuk en een dansuitvoering, een vluchtig kunstwerk, vergelijkbaar met conceptuele kunst: je doet iets en fffoeff het is weer verdwenen. Het gaat enige tijd mee in de harten en hoofden van mensen, als je tenminste voldoende indruk hebt achtergelaten, maar er is geen object dat je kunt aanraken, vasthouden, aanwijzen en naar terug kunt keren als je daar zin in hebt.
Toevallig las ik in het blad SeeAllThis (nr. 12, winter-2018-2019) een zeer toepasselijke opmerkingen van kunstenaar Sarah van Sonsbeeck. Het artikel is getiteld Alles goud. Ze beschrijft in de slotalinea van dat artikel wat zij het allermooiste werk vindt:
Het ontroerendste kunstwerk van goud blijft voor mij toch de ongrijpbare sokkel van James Lee Byars. Ik heb het werk helaas nooit zelf gezien, maar er alleen maar een beschrijving van gelezen. Het zou een met echt bladgoud vergulde sokkel zijn, waar niets op ligt. Want ja, de sokkel van het perfecte moet natuurlijk de allermooiste sokkel ter wereld zijn. Maar op zo’n onnavolgbaar mooie sokkel kan eigenlijk niets meer liggen. Wil Byars ons zeggen dat het perfecte helemaal niet bestaat? Of zegt hij dat het alleen in onze verbeelding woont, in een hoogstpersoonlijke gedaante? Ik heb er zelfs nooit een foto van kunnen vinden en misschien is dat maar goed ook. Het allermooiste werk bestaat, leeft en flonkert het beste in je hoofd.
