Marina Abramović kopieerde de performance van Gina Pane (zie afleveringen 79-80), omdat zij iets nieuws wilde introduceren in de performancewereld: de re-enactment.
Het is een welbekend fenomeen in de muziekwereld, namelijk de ‘cover’: het bewerken van een bestaand liedje, met eigen originele inbreng, door een andere artiest dan de oorspronkelijke maker.
In de beeldende kunst is het maken van een nieuw werk gebaseerd op een bestaand werk ook niet vreemd. Denk alleen al aan Fountain (zie ook aflevering 30 en verder), het omgekeerde urinoir op een sokkel is op vele manieren gekopieerd, gepersifleerd en geparodieerd. En schilderijen van wereldberoemde kunstenaars, bijvoorbeeld Van Gogh, Mondriaan, Picasso en O’Keeffe, is voor velen een inspiratiebron (geweest) om het eigen werk vorm te geven.
En nu bedacht Abramović de re-enactment, ofwel met eigen inbreng een performance uit het verleden opnieuw onder de aandacht brengen. Een onbekend fenomeen in de wereld van de performance, want je dééd zoiets niet. Een performance moest vluchtig zijn, van voorbijgaande aard, eenmalig. Of, in enkele gevallen, misschien meerdere keren in een kort tijdsbestek, maar daarna: klaar en nooit meer doen!
Het fenomeen performance heeft veel weg van de ‘happening’, ontstaan in de jaren 1960 en weer nieuw leven ingeblazen in de vorm van de hedendaagse ‘flashmobs’. Bij de happening en de flashmob maken de makers goede afspraken om de bedachte gebeurtenis spontaan te laten plaatsvinden in het openbare leven.
De bedoeling van de happening was, en van de flashmob is, om de openbare orde op een ludieke manier te verstoren. Het verschil met de jaren 1960 is dat een happening ook denkbeelden die als star en ouderwets werden ervaren belachelijk moest maken. De inzet was om vastgeroeste ideeën en gedragspatronen van vorige generaties te veranderen door zoveel mogelijk te ageren. (Zie ook mijn blog Flashmob = Happening?)
In die jaren 1960 en nog vele jaren erna leefde sterk het idee van de vluchtigheid, het voorbijgaande, het minimalistische van de kunsten. Het was ook de tijd van de Land Art (zie afleveringen 75-76, en mijn artikel over Land Art). Veel kunstenaars wilden wég van de traditionele (artistieke) instituties en zochten de vrijheid.
De performance was een van de middelen om vluchtige kunst te kunnen presenteren, om een moment een bepaalde ervaring te ondergaan (voor de kunstenaar én de toeschouwer), en dat verder naar wens mee te nemen in hoofd en hart (zie ook aflevering 77).
Dus waarom zou je dan de re-enactment in de wereld van de performance introduceren? En waarom dan zo’n pijnlijke performance als die van Gina Pane op het bed met kaarsen?
