De redenen om in je eigen vlees te snijden zijn legio, dat doe je niet zomaar. Het lijkt mij niet iets dat je op een achternamiddag voor je plezier maar eens een keer gaat doen. Het is geen spel.
Het is, tenminste zo zie ik het, een zelfregulerende handeling. Het is, citeer ik Lut De Rijdt met instemming: ‘de bedoeling om tot een zekere spanningsreductie te komen’ (Zelfverwonding, 2012, p.105, zie ook aflevering 86). Het is ook vaak een poging om weer in het hier en nu te komen.
Hoe werkt dat? Als iemand niet kan omgaan met een toenemende inwendige spanning, kan volgens Lut De Rijdt die spanning zo groot worden dat het leidt tot een toestand van leegte, depersonalisatie: hij voelt zich niet meer verbonden met het hier en nu. Om zichzelf weer te laten terugkeren naar de werkelijkheid van het hier en nu, verwondt hij zichzelf. (De Rijdt, Zelfverwonding, 2012, p.106-107.)
Na de zelfverwonding is de spanning weg. Vaak geeft het een goed gevoel, ‘soms omdat een lichamelijke pijn de aandacht heeft afgeleid van een psychische pijn, die veel moeilijker te verdragen is’ (De Rijdt, Zelfverwonding, 2012, p.107). Als je eenmaal jezelf voor de eerste keer hebt verwond, aldus De Rijdt, wil je dat eufore gevoel na de spanningsreductie weer ervaren ‘wat uiteraard verslavend werkt’ (2012, p.107).
Volgens Lut de Rijdt is er bij automutilatie altijd een factor genot aanwezig: na de ‘daad’ is er een zekere gelukzaligheid. Het gevoel van genot en bepaalde neurobiologische factoren werken volgens haar het verslavende karakter in de hand: ‘Wie in zijn vingers snijdt, ervaart dit doorgaans als zeer pijnlijk, zodat hij stopt en zijn lichaam beschermt. Bij patiënten met automutilatie vinden we trauma’s in de voorgeschiedenis, een afwijkende pijnperceptie. […] Pijnprikkels veroorzaken in die uitzonderlijke omstandigheden een afscheiding van bèta-endorfines in de hersenen. Deze zwakken de pijnperceptie af, waardoor de pijnprikkel een eufoor gevoel geeft.’ Als neurologische circuits eenmaal hierop zijn ingesteld, fungeren ze volgens De Rijdt zelfbestendigend. (De Rijdt, 2012, p.107.)
Is er bij Abramović sprake van psychische pijn?
