In diverse biografieën en interviews valt te lezen dat Marina Abramović veel werd geslagen om allerlei, voor haar vaak onnavolgbare, redenen. ‘Thuis’ was een uiterst onveilige en gewelddadige omgeving voor de kleine meid. Het mag dan ook geen verbazing wekken dat ze het verblijf van een jaar in het ziekenhuis omschrijft als de gelukkigste, meest geweldige tijd van haar leven.
In de biografie When Marina Abramović dies (James Westcott, 2014, p.16) valt te lezen dat Abramović in het ziekenhuis was opgenomen vanwege een toenemende versterkte bloedingsneiging na de diverse klappen (zoals een neusbloeding die nauwelijks stopte), maar ook omdat de wond van een uitgevallen melktand dagenlang bleef bloeden. Voor de aandoening hemofilie (niet of nauwelijks te stoppen bloeding) werd uiteindelijk geen enkele aanwijzing gevonden, aldus Westcott.
De precieze oorzaak en welke behandeling effectief kon zijn bleven een mysterie. Wat niemand indertijd bedacht, schrijft Westcott, was de mogelijkheid van psychosomatiek. Volgens Westcott kon het een psychosomatische reactie zijn op de komst van haar broertje, een hysterische truc om de aandacht en liefde van haar ouders te winnen. Als bewijs daarvoor noemt hij een vergelijkbaar medisch geval in een voetnoot (Westcott, 2014, p.16).
Mocht Westcott hierin gelijk hebben, dan zou ik eraan toe willen voegen dat het ook een manier was om aan de eenzaamheid en het fysieke geweld te ontsnappen. De door hem gebruikte term ‘hysterisch’ begrijp ik dan in de vroege freudiaanse betekenis: psychische problemen die zich uiten in lichamelijke symptomen. In mijn werk als dramatherapeut ben ik dit regelmatig tegengekomen. Zo bleek een oudere vrouw met hoge bloeddruk, die naar eigen zeggen ‘verder niks mankeerde’, een fikse innerlijke strijd te voeren over de situatie rondom het overlijden van haar echtgenoot zes jaar daarvoor. Via theaterachtige spelsituaties kwam dit aan bod en ter sprake. Het heeft haar geholpen: de hoge bloeddruk verdween.
Het is, met andere woorden, goed mogelijk dat de kleine Marina zichzelf onbewust een dienst bewees en een veilig heenkomen creëerde in het ziekenhuis. Ze vertelt in het boek Getting there (Segal, 2015, p. 109): ‘Iedereen zorgde voor mij en niemand strafte mij. Ik heb me nooit thuis gevoeld in mijn eigen huis en ik voel me nooit ergens thuis.’
De in haar vroege kinderjaren, maar ook nog lang daarna, opgelopen psychische pijn, de doelbewuste, herhalende en directe handeling van de zelfverwonding (zie afleveringen 88 t/m deze aflevering), het ‘klopt’ allemaal. Als je puur naar deze aspecten kijkt, kun je Marina Abramović een slachtoffer van huiselijk geweld noemen die verlichting van haar psychische pijn vindt in zelfverwonding. Maar is dat het hele verhaal?
N.B. Er zijn talloze boeken en artikelen van en over Abramović. Wil je meer over haar leven weten? Keuze genoeg. Ik denk dat James Westcott met zijn biografie When Marina Abramović dies, het meest volledig is. Abramović heeft eraan meegewerkt. Het meest recente boek van haar is Walk through walls, een memoir. Dat is een mooi verhaal maar … nou ja, in mijn blog over dat boek heb ik dat duidelijk verwoord.
