Women in art

Context en de prostituee als kunstobject

Elaine Vis, 2009, GoodBad, Een Ander Daglicht Utrecht (NL)

Marcel Duchamp heeft overtuigend aangetoond dat context belangrijk is voor de beleving van een object. In zijn poging elke flinter esthetiek te laten verdwijnen, kocht hij een massaal geproduceerd product. Dat kon van alles zijn, zoals een flessenrek, sneeuwschep, fietswiel en urinoir. Hij zette er een handtekening op en plaatste die dingen in de kunstcontext: een plek waar mensen samenkomen om van kunst te genieten (museum, tentoonstelling, presentatieplek). Zijn wens om iets te vinden dat geen esthetische waarde zou krijgen bleek een hopeloze actie. In feite begon de esthetische lading al op het moment dat hij, de kunstenaar, het ding uitkoos als ‘kunstwerk’. Zijn in het museum geplaatste omgekeerde urinoir, getiteld Fountain, maakt nog steeds furore, al is de vraag of je dit kunst mag noemen nog steeds niet beantwoord. Daar ga ik mij zeker me bezighouden in mijn promotieonderzoek, maar niet nu.

Waar ik het over wil hebben is het volgende. Er is een kleine trend om de (vrijgekomen of opgekochte) peeskamertjes in de rosse buurten van grote steden te vullen met werk van kunstenaars, designers en modeontwerpers. Prima natuurlijk en helemaal goed! Al klagen de prostituees wel over minder toeloop van klanten, wat van overheidswege dan weer precies de bedoeling is, maar dat terzijde.
Deze trend toont heel mooi aan dat de plek van een kunstwerk je beleving van dat kunstwerk, of het nou een mooi, goed, geweldig of flutwerk is, kleurt. Of nou ja, om precies te zijn, de werken in de Hardebollenstraat in Utrecht laten de kracht van de context goed zien, omdat ze daaraan voorafgaand op andere plaatsen waren getoond. Voor de niet-Utrechters: de Hardebollenstraat is een klein straatje in het centrum van Utrecht waar prostituees hun beroep uitoefenen. Het straatje is omgeven door andere, heel gezellige straatjes met kleine winkels vol fraaie, vaak handgemaakte, producten.

Als eerste voorbeeld neem ik het werk van beeldend kunstenares Elaine Vis: ze heeft een installatie GoodBad gemaakt waarin een vrouw in een doorschijnende jurk waardeoordelen geeft over meubels. Daarbij staat staat centraal: de vraag wat goed of slecht is. Het werk is gemaakt voor nachtelijke projectie op ramen voormalige rechtbank Utrecht. GoodBad in combinatie met een rechtbank geeft de vrouw in de installatie de allure van Vrouwe Justitia en krijgt ze iets heel sereens. Bij vertoning in de Utrechtse rosse Hardebollenstraat krijgt dezelfde vrouw iets geils.

Het tweede voorbeeld is de installatie van Helma van NuenenNiksen. Deze installatie toont een hand die in een constante beweging om een pluk haar draait; en een andere hand die langzaam langzaam in het water beweegt en speelt met de luchtbelletjes die vrijkomen. De eerdere tentoonstelling van dit werk in een atoomschuilkelder in Dalfsen en in een weeshuis gaf Niksen de indruk van eenzaamheid. Tussen vrouwen die zich te pletter vervelen in hun peeskamertjes krijgt Niksen een heel andere lading.

Tot slot wil ik het stilstaande beeld van Ramona van Silfhout noemen, een half ontblote vrouw die trekt aan de lange zwarte haren van een merkwaardig beest, een soort combinatie tussen een zwijn en een wolf. Het werk van Van Silfhout staat normaal gesproken in een sprookjesachtige setting. Het oerinstinct en de tegenstelling tussen beschaving en dierlijkheid wordt dan benadrukt. In de Hardebollenstraat krijgt het seksuele aspect van het werk een veel grotere lading. De kunstenares: “Je vraagt je opeens af of de vrouw symbool staat voor de prostituees in de straat. Zij is immers degene die aan de ‘kleren’ van het beest trekt. Mijn werk wordt in deze omgeving een rollenspel.”

Het grappige is dat het ook de andere kant op werkt: een woordvoerster klaagt dat de prostituees gedurende het kunstproject een kunstobject worden.

Bron: de Volkskrant, Kunst tussen de prostituees, Irene de Zwaan, 23-1-2009.

About the author

Susan Hol

Ontdek meer van Susan Hol

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder