Filosofie

Een foto is/of het echte werk?

Robert Smithson: Spiral Jetty; 1970. Basaltblokken, klaksteen, aarde, zoutkristallen, rood plankton. 460 m lang en 4,5 m breed. Great Salt Lake, Utha. Fotograaf: Gianfranco Gorgoni.

Enige tijd geleden schreef ik het artikel De (on)zichtbaarheid van een werk. Het is een bewerking van een filosofisch paper over Land Art dat ik schreef tijdens mijn studie. Het is een doorwrocht ding, dus als je het wilt lezen moet je even voor gaan zitten.

Daarnet vond ik in mijn mail een aankondiging voor een fototentoonstelling van de fotograaf Gianfranco Gorgoni. Deze man maakte onder andere foto’s van Spiral Jetty, het kunstwerk dat onderwerp is van mijn artikel. Het grappige is dat deze fotograaf nu naam heeft gemaakt door foto’s te maken van Land Art, dus van kunstwerken die allang weer in moeder aarde zijn verdwenen.

Dat roept bij mij allerlei vragen op, zoals: Is de fotograaf nu een kunstenaar en zijn de foto’s zijn kunstwerken? Of is het een fotoverslag van kunstwerken? Is het een dubbel kunstwerk geworden?

Aan het slot van mijn filosofisch artikel schrijf ik: ‘Krijg ik een foto van de Spiral Jetty zonder de totstandkoming [van het kunstwerk] te hebben meegemaakt of zonder het werk in het echt te hebben gezien, wat heb ik dan in handen? Waar kijk ik dan naar? Ik weet het echt niet. Op zich is het een mooi plaatje (zie de foto bovenaan dit artikel). Of beter, op zich lijkt me aan de hand van de foto dat het kunstwerk de Spiral Jetty best heel mooi zou kunnen zijn. Het spreekt me wel aan die vreemde kleur van het zoutmeer, de brokken steen en bergen zand. Maar toch voel ik me eerlijk gezegd een beetje bedrogen. Eigenlijk net als bij een vervalsing: de onzekerheid over het werkelijk bestaan van dit kunstwerk. […] Maar nog meer voelt het als een vervalsing omdat het een afbeelding is van een bestaand object, ik bedoel, alsof het een kopie van het origineel is zoals een vervalser een kopie van een oorspronkelijk kunstwerk maakt. Scruton zou het niet met me eens zijn, omdat volgens hem een foto het object afbeeldt. De foto spiegelt het kunstwerk af, een kunstwerk dat iets representeert. […] Ik mis [bij een foto] de intimiteit die ik ervaar als ik een kunstwerk in het echt kan beschouwen.
De speelsheid van het idee werk te maken dat niet voor de eeuwigheid bestemd is, spreekt me erg aan. Evenals het idee van de kunstenaar die in haar eentje ergens in de natuur een werk maakt, onzichtbaar voor publiek, ook al is er in dat geval geen sprake van communicatie met het publiek. Natuurlijk begrijp ik de behoefte van de kunstenaar foto’s te maken van dit verdwijnende, in eenzaamheid en verlatenheid gemaakte werk, zeker als de kunstenaar vooral met haar werk aanwezig wil zijn. Maar als ik als publiek mocht kiezen, dan zou ik óf graag het werk in het echt aanschouwen, óf liever helemaal niks zien. Van alleen een foto van de activiteiten van de kunstenaar of van het resultaat van deze activiteiten raak ik alleen maar in verwarring over waar ik in hemelsnaam naar zit te kijken en voel ik me bedrogen en bestolen. Bedrogen in de zin dat ik ‘afgescheept’ wordt met een ‘slap aftreksel’ van een ongetwijfeld dynamisch werk en bestolen van de mogelijkheid intimiteit te ervaren met het werk zelf.’

De tentoonstelling van fotograaf Gianfranco Gorgoni is voorjaar 2019 te zien in het Nevada Museum of Art.

About the author

Susan Hol

Ontdek meer van Susan Hol

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder