Women in art

Potverdorie

Karin Mack, Zerstörung einer Illusion, 1977. ©2016 KARIN MACK/DACS, LONDON/THE SAMMLUNG VERBUND COLLECTION, VIENNA

Meetlat
Hoe meer ik me verdiep in kunstenaars, hoe dieper ik me bewust word van mijn culturele bagage. Het is frustrerend om te merken hoezeer ook ik de meetlat heb liggen bij stromingen en bewegingen die al zo lang de kunstwereld bepalen. De lijst is eindeloos, kijk Wikipedia er maar op na. Daar vind je een indeling in perioden met elk een scala aan stromingen en bewegingen. Het begint bij de middeleeuwen, gevolgd door de renaissance, barok, 19e eeuw (zoals art nouveau, realisme, romantiek), modernisme (zoals cobra, surrealisme, dadaïsme), hedendaagse kunst, postmodernisme, 20e eeuw (zoals art deco, avant-garde, futurisme, happening, graffiti) en tot slot de 21e eeuw.

Hokje
Nu past natuurlijk niet elke kunstenaar in zo’n hokje. Kunstenaars hebben de neiging zich helemaal niets van hokjes aan te trekken. Wat dat aangaat doen vrouwen het perfect. Ze hebben tot nog toe elk hokje weten te vermijden. Ze passen bij geen enkele bestaande stroming. Oh ja, zeker, er zijn inmiddels bij elke stroming of beweging wel een of meerdere vrouwen aan te wijzen. Dankzij jarenlange noeste arbeid van volhardende onderzoekende vrouwen hebben we kennis mogen maken met vele kunstenaars (v) die door de heren geschiedschrijvers simpelweg waren genegeerd. Nog steeds wordt gewerkt aan het zichtbaar maken van vrouwen die zich hebben laten gelden in de schilderkunst, beeldhouwkunst, literatuur, fotografie, architectuur, het theater, enzovoort. Maar toch blijft het vaak ‘gerommel in de marge’. Ik bedoel, het verandert niets aan de geschiedenis zelf, in die zin dat de Franse Revolutie, de (wereld)oorlogen, het kubisme, cobra en andere ‘hotspots’ in het verleden niet anders worden of verdwijnen. Ofwel, mijn hardnekkige meetlat laat zich maar moeilijk aan de kant schuiven.

Verwarring
Kunstenaars die niet in hokjes passen, zorgen voor verwarring. Althans, hun kunstwerken dan. Als toeschouwer heb je meestal de neiging om alles wat je ziet in te passen in wat je eerder hebt gezien, wat je al weet en kent. Past het, dan kun je een moment van herkenning hebben (hé dat is dat huilende zigeunermeisjes dat bij tante Alie aan de muur hangt). Je loopt gerustgesteld door zonder er verder aandacht aan te besteden. Het is ook mogelijk dat je het kunstwerk niet opmerkt, zoals de waterkoker in je keuken je niet opvalt omdat je die elke dag gebruikt zonder er bewust naar te kijken. Past dat wat je ziet níet in wat je weet en kent, dan brengt het iets teweeg. Het schudt aan je vertrouwde bekende wereld. Je gevoel verlaat de comfortzone en je wordt je bewust van jezelf, anderen en je ervaringen tot dan toe.

Lichaam
Waar ik heel erg van in de war raak, is kunst van vrouwen die hun eigen lichaam inzetten. Nu is daar op zich niets mis mee, maar dat lichaam wordt gebruikt als materiaal, als ding zonder gevoel. Tenminste, zo komt het op mij over. Tot bloedens toe wordt er gesneden, geprikt, gebrand, geslagen, ingesnoerd in dun draad of touw. Het lichaam wordt in te kleine dozen of kooien gepropt en ligt soms klaar om bevoeld te worden door het publiek. Het lichaam wordt op diverse manieren mishandeld en in al haar naaktheid en kwetsbaarheid ingezet als object. Deze manier van werken heb ik niet of nauwelijks bij mannen gezien. Mannen gebruiken over het algemeen van alles om kunst te maken, maar níet hun eigen lichaam. En aangezien de kunstwerken van mannen eeuwenlang het aanzien van de kunst hebben bepaald, blijft het ontzettend lastig deze kunst van vrouwen daarin in te delen. Als je een kunstenaar in haar eigen lichaam ziet snijden, denk je niet: hé, dat is het expressionisme. Dat zou een wel heel magere verklaring zijn. Er is veel meer aan de hand. Maar wat?

Het is tijd om nóg bewuster die meetlat los te laten en goed te luisteren naar wat kunstenaars (v) te melden hebben. Wie weet wat voor antwoorden ik dan vind.

About the author

Susan Hol

Ontdek meer van Susan Hol

Abonneer je nu om meer te lezen en toegang te krijgen tot het volledige archief.

Lees verder